Миралиева Дилафруз Тахировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Аждодларимиз мероси воситасида талабаларда оммавий маданиятга қарши курашувчанлик кўникмасини шакллантириш”, 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Ped272.
Илмий раҳбар: Шодмонова Шоира Саидовна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон педагогика фанлари илмий тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Самарқанд давлат университети, PhD.03/30.01.2020.Ped.02.06.
Расмий оппонентлар: Қуронов Мухаммаджон, педагогика фанлари доктори, профессор; Махмудова Муяссар Махмудовна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Чирчиқ давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади олий таълим муассасалари талабаларида аждодларимиз мероси воситасида “оммавий маданият”га қарши курашувчанлик кўникмасини шакллантиришга оид метод ва воситаларни аниқлаш ҳамда улардан таълим-тарбия жараёнида фойдаланишга оид илмий-методик тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“оммавий маданият”нинг ёшлар онгига сингдиришга қаратилган руҳий-мафкуравий таъсир воситаларига қарши кураш жараёнларнинг профилактик имкониятлари аждодлар меросининг маънавий таҳдидлар, бузғунчи ғояларга нисбатан мафкуравий иммунитетни шакллантириш концепциялари (тасаввуф илми, нақшбандия тариқати, халқ педагогикаси асосида) ҳамда аждодлар меросини тизимли ўрганиш асосида ривожлантирилган;
тасаввуф илмининг маънавият ва маданиятни юксалтириш учун зарур бўлган илм-маърифат излаш, ўз-ўзини қайта тарбиялашга йўналтирилган қоидалар (10 қоида) ҳамда нақшбандия тариқатининг маънавий-ахлоқий йўналишлари (миллий ва умуминсоний қадриятлар), халқ педагогикаси манбаларининг талабаларда “оммавий маданият”ги қарши курашувчанлик кўникмасини шакллантиришдаги имкониятлари таълим жараёнида фойдаланишнинг педагогик параметрларини аниқлаштириш асосида такомиллаштирилган;
тасаввуф илми ва нақшбандия тариқатида илгари сурилган ватанпарварлик, меҳнатсеварлик, ҳалоллик, илм излашга интилиш каби ғоялар, халқ педагогик тафаккури маҳсули бўлган мақоллар, қўшиқлар, достонлар, ҳадислар, халқ ўйинлари, анъаналар талабаларда “оммавий маданият”га қарши курашувчанлик кўникмасини шакллантириш воситалари эканлиги аниқланиб, педагогик жараёнда тизимли тарзда фойдаланиш механизмлари рефлексия усулини қўллаш асосида такомиллаштиришган;
талабаларда“оммавий маданият”га қарши курашувчанлик кўникмаларини шакллантиришга йўналтирилган машғулотлар тузилмаси тасаввуф илми, нақшбандия тариқати, халқ педагогикаси меросидаги (қалб ва руҳ тарбияси, суврат ва сийрат бирлиги, вужуд поклиги, ҳурфикрлилик, ҳақиқатни англашга интилиш) педагогик таъсир воситалари таркибини (лойиҳа, суҳбат, саёҳат, намойиш қилиш, махсус курслар, китобхонлик кўникмаларини ривожлантириш) белгилаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Аждодларимиз мероси воситасида талабаларда “оммавий маданият”га қарши курашувчанлик кўникмасини шакллантириш юзасидан олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
“оммавий маданият”нинг ёшлар онгига сингдиришга қаратилган руҳий таъсир воситаларига қарши профилактик жараёнларни ривожлантириш мақсадлари, аждодлар меросининг маънавий таҳдидлар, бузғунчи ғояларга нисбатан мафкуравий иммунитетни шакллантириш имкониятлари (тасаввуф илми, нақшбандия тариқати, халқ педагогикаси), тасаввуф илмининг маънавият ва маданиятни юксалтириш учун зарур бўлган, илм-маърифат излаш ва ўз-ўзини қайта тарбиялашга йўналтирилган қоидалар (10 қоида) ҳамда нақшбандия тариқатининг маънавий-ахлоқий йўналишлари (миллий ва умуминсоний қадриятлар)га оид тавсияларидан Ф1-ХТ-1-55237-рақамли “Педагогик атамалар мазмунини модернизациялаш ва унификациялаш параметрлари” (2012-2016 йй.) мавзусидаги фундаментал лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 28 августдаги 89-03-2983-сон маълумотномаси). Натижада “оммавий маданият”га қарши кураш жараёнининг вужудга келиши ва ривожланиш йўллари, унинг жамият аъзоларининг маънавий-ахлоқий ҳаётига кўрсатадиган салбий таъсирини очиб беришга хизмат қилган;
“оммавий маданият”га қарши кўникмани шакллантириш усуллари (билишни ва тажрибани шакллантириш, рағбатлантириш), халқ анъаналарининг фалсафий, психологик, педагогик жиҳатига қаратилган инсон тарбиясига оид функциялар (халқ педагогикаси дурдоналари, халқ оғзаки ижодиёти, урф-одат, расм-русум ва анъаналардан фойдаланиш) га оид таклифлари “Педагогика” энциклопедиясининг 2-жилдини мазмунига сингдирилган (“Ўзбекистон Миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти) (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 28 августдаги 89-03-2983-сон маълумотномаси). Натижада “оммавий маданият” тушунчаси ва унга қарши кураш усуллари аждодлар меросини, халқ педагогикаси манбаларини таҳлил қилиш асосида ривожлантирилганлиги аниқланган;
оила, маҳалла, таълим муассасаси ва оммавий ахборот воситаларининг аждодлар мероси ва миллий анъаналар бўйича ҳамкорлик фаолияти, талабаларда “оммавий маданият”га қарши курашувчанлик кўникмасини шакллантиришга йўналтирилган махсус курслар мазмунига оид таклифларидан бакалавриат йўналишлари учун “Маънавият асослари” ва “Тарбиявий ишлар методикаси” фанлари бўйича Давлат таълим стандартларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 28 августдаги 89-03-29-83-сон маълумотномаси). Натижада талабаларда аудитория ва аудиториядан ташқари педагогик жараёнларда аждодларимиз мероси бўлмиш халқ педагогикаси маҳсули бўлган ҳадислар, ҳикматлар, қўшиқлар, достонлар, мақоллар орқали “оммавий маданият”га қарши курашувчанлик кўникмасини шакллантириш имкониятлари юзага келган.