Саидов Халим Амановичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жамиятнинг демократлашуви жараёнида ахборот жанрларининг ривожланиш омиллари”, 10.00.09 – Журналистика (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.DSc/Fil141
Илмий раҳбар: Досмухамедов Хуршид Набиевич, филология фанлари доктори
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.14.01 асосидаги бир марталик Илмий Кенгаш.
Расмий оппонентлар: Худойқулов Мухтор, филология фанлари доктори, профессор; Каримов Баҳодир Нурметович, филология фанлари доктори, профессор; Муминова Фатима Иззатуллаевна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: жамиятнинг демократлашуви жараёнида ахборот жанрларининг ривожланиш омилларини белгилаш ва уларнинг аҳамиятини илмий-назарий тадқиқ этиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистон оммавий ахборот воситалари мустақиллиги ва сўз эркинлигини таъминлашда ахборий жамият матбуоти назариясининг миллий матбуотдаги ривожланиш тенденцияси тадрижий характерга эга эканлиги исботланган;
чор Россияси ҳукумати мустамлака Туркистонда ўз сиёсатини юритишда матбуотнинг авторитар назариясини жорий этгани ахборот жанрларида ёзилган мингдан зиёд хабар ва ҳисоботларнинг контент таҳлили асосида далилланган;
давлат ва жамият бошқарувида оддий аҳоли иштирокини таъминлаш орқали жадид матбуотининг воқеа-ҳодисага тезкор муносабати, ахборот ва таҳлилий материаллар контексти либертариан назарияга хослиги ва унинг миллий демократик журналистикага асос эканлиги исботланган;
собиқ социалистик тузум манфаати ҳамда партия диктатурасини қўллаб-қувватлашда журналистиканинг совет тоталитар матбуоти назарияси ҳақиқий ахборотни жамоатчиликдан яширганлиги аниқланган;
янгиликлар категорияси ўзбек миллий журналистикасига ахборот жанрларидан бири сифатида киритилиб, унга концептуал ёндашув кенгайтирилган ва “яқин фурсатда бўлиб ўтган, жамиятнинг асосий қисми учун муҳим ва қизиқарли ҳисобланган воқеа-ҳодиса ёки фикр ҳақидаги ахборот” деб такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Жамиятнинг демократлашувида ахборот жанрларининг ривожланиш омиллари юзасидан ишлаб чиқилган хулоса ва амалий таклифлар асосида:
Ўзбекистон оммавий ахборот воситалари мустақиллиги ва сўз эркинлигини таъминлашда ахборий жамият матбуоти назариясининг миллий матбуотдаги ривожланиш тенденцияси тадрижий характерга эга экани исботланган хулоса ва таклифлардан Ўзбекистон Журналистлар ижодий уюшмаси қошидаги “Ёш журналистлар кенгаши”нинг фаолиятини, “Устоз-шогирд” анъанасини йўлга қўйиш, ёшларнинг малакасини ошириш борасидаги ишларда фойдаланилган (Ўзбекистон Журналистлар ижодий уюшмасининг 2020 йил 26 июлдаги 16/247-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистон журналистикасида ахборий жамият матбуоти назариясини татбиқ этиш стратегияси ишлаб чиқилган ва ёш журналистларнинг публицистик жанрларда ёзилган материаллари асосида “Ёш юраклар садоси” китоби чоп этилган;
чор Россияси ҳукумати мустамлака Туркистонда ўз сиёсатини юритишда матбуотнинг авторитар назариясини жорий этгани ахборот жанрларида ёзилган мингдан зиёд хабар ва ҳисоботларнинг контент таҳлили асосида далилланган хулоса ва таклифлардан “Ишонч” газетасида ахборий жамият матбуоти назарияси, унинг янги Ўзбекистон журналистикасидаги ўрни, уч ҳокимият оммавий ахборот воситаларига муносабатини ўзгартириш эҳтиёжи каби ёритилаётган муаммоларнинг демократик жамият ривожидаги аҳамияти хусусидаги тарғибот ишларида фойдаланилган (“Ишонч” газетаси таҳририятининг 2020 йил 29 июлдаги 32-сон маълумотномаси). Натижада, уч ҳокимиятнинг тўртинчи ҳокимиятга муносабати ахборий жамият матбуоти назарияси асосида йўлга қўйилиши зарурати оммалаштирилган;
давлат ва жамият бошқарувида оддий аҳоли иштирокини таъминлаш орқали жадид матбуотининг воқеа-ҳодисага тезкор муносабати, ахборот ва таҳлилий материаллар контексти либертариан назарияга хослиги ва унинг миллий демократик журналистикага асос эканлиги исботланган хулоса ва таклифлардан Республика “Маърифат” газетаси таҳририяти қошида “Маҳорат мактаби” ташкил этилиб, 1999-2019 йиллар давомида талаба-журналистларнинг ихтисослашуви, ахборот жанрлари тараққиётига оид маърузалар, тақдимотларда фойдаланилган (“Маърифат”-“Учитель Узбекистана” газеталари таҳририятининг 2020 йил 19 майдаги 59-сон маълумотномаси). Натижада, “Маърифат”-“Учитель Узбекистана” газеталари таҳририятининг ташкилий тузилмаси янгиланган, бўлимлар мутахассислари ихтисослаштирилган;
собиқ социалистик тузум манфаати ҳамда партия диктатурасини қўллаб-қувватлашда журналистиканинг совет тоталитар матбуоти назарияси ҳақиқий ахборотни жамоатчиликдан яширганлиги аниқланган хулоса ва таклифлардан “Маърифат” газетаси таҳририяти қошидаги “Маҳорат мактаби”да “Ёшлар овози” газетаси ходимларини ихтисослаштиришда, “Устоз-шогирд” анъанасини йўлга қўйиш, ёш журналистларнинг малакасини ошириш борасидаги ишларда фойдаланилган (“Ёшлар овози” газетаси таҳририятининг 2020 йил 27 июлдаги 20/157-сон маълумотномаси). Натижада, “Ёшлар овози” газетаси таҳририяти ташкилий тузилмаси янгиланиши, бўлимлар мутахассислари ихтисослаштирилиши ҳамда “Устоз-шогирд” анъанасини йўлга қўйишга хизмат қилган;
янгиликлар категорияси ўзбек миллий журналистикасига ахборот жанрларидан бири сифатида киритилиб, унга концептуал ёндашув кенгайтирилган ва “яқин фурсатда бўлиб ўтган, жамиятнинг асосий қисми учун муҳим ва қизиқарли ҳисобланган воқеа-ҳодиса ёки фикр ҳақидаги ахборот” деб такомиллаштирилган хулоса ва таклифлардан “Маърифат” газетаси таҳририяти қошидаги “Маҳорат мактаби”да “Тил ва адабиёт таълими” ва “Преподавание языка и литературы” журналлари таҳририяти ходимларини ихтисослаштиришда, таҳририят ишини ташкил этиш ва бошқариш ишларида фойдаланилган (“Тил ва адабиёт таълими” ва “Преподавание языка и литературы” журналлари таҳририятининг 2020 йил 26 июлдаги 03/13-06-25-сонли маълумотномаси). Натижада, “Тил ва адабиёт таълими” ва “Преподавание языка и литературы” журналлари таҳририяти ташкилий тузилмаси такомиллаштиришга, бўлимлар мутахассисларини тил ўргатиш ва адабиёт таълимига ихтисослаштиришга хизмат қилган.