Davlatova Muhayyo Hasanovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Ingliz va o‘zbek tillarida rezul`tativ tuzilmalarning lingvokognitiv va semantik xususiyatlari», 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: № B2020.3.PhD/Fil741.
Ilmiy rahbar: Safarov Shahriyor Safarovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat chet tillar instituti. 
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Buxoro davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.Fil.72.03.
Rasmiy opponentlar: Nasrullaeva Nafisa Zafarovna, filologiya fanlari doktori, dotsent; Toirova Guli Ibragimovna, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori, (PhD).
Etakchi tashkilot: O‘zbekiston milliy universiteti.    
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi ingliz va o‘zbek tillarida rezul`tativ tuzilmalarning shakllanishida lisoniy birliklarning ishtirokini funksional-semantik hamda lingvokognitiv jihatdan qiyosiy o‘rganishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: 
qiyoslangan tillar rezul`tativ tuzilmalariaro tafovut ingliz tilida fe’l o‘timlilik xususiyatining ustuvorligida, tuzilma doirasida harakat egasi yoki harakat yo‘naltirilgan ob’ektning ishtirokida; o‘zbek tilida fe’lning analitik shakllari, sifatdosh shakli, o‘timli/o‘timsiz fe’llar ishtiroki ko‘lamida yuz berishi asoslangan;
ingliz tili rezul`tativ tuzilmalarining murakkab to‘ldiruvchi vazifasida kelgan ikkinchi komponenti ob’ekt holatining o‘zgarishini ko‘rsatuvchi sifat, chegaralangan xususiyatli fe’lning infinitiv shakli,  kauzativ fe’llardan keyin qo‘llaniladigan sifatdosh II shaklida bo‘lishi aniqlangan; 
o‘zbek tilida rezul`tativlik ma’nosini ifodalashda  -gan shakliga ega bo‘lgan sifatdosh va bo‘lmoq, qolmoq, ketmoq ko‘makchi fe’llari vositasida hosil bo‘ladigan analitik birikmalar, fe’lning lug‘aviy mundarijasida natijaga yo‘naltirilgan sinmoq, o‘lmoq, yiqilmoq kabi fe’llarning funksional ustuvorligi dalillangan;
har ikkala tilda rezul`tativ tuzilma bo‘laklariaro sintaktik munosabatlar asosini leksik-grammatik vositalar tashkil qilishi hamda matn yaxlitligi, uning mantiqiy-mazmuniy izchilligini ta’minlashdagi ishtiroki muloqot vaziyati bilan shartlanganligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Rezul`tativ tuzilmalarning semantik, sintaktik va lingvokognitiv masalalari tadqiqi natijalari asosida:
qiyoslangan tillar rezul`tativ tuzilmalariaro tafovut ingliz tilida fe’l o‘timlilik xususiyatining ustuvorligi, ingliz tili mutaxasislik predmetlarida lisoniy tuzilmalarni semantik voqelanishini tahliliga doir natijalardan 2014-2015 yillarda bajarilgan I-204-4-5 raqamli «Ingliz tili mutaxassislik predmetlaridan axborot-kommunikatsion texnologiyalari asosida virtual resurslar yaratish va o‘quv jarayoniga joriy etish» nomli  fundamental loyihada foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 9 noyabrdagi № 89-03-4500-son ma’lumotnomasi). Natijada rezul`tativ tuzilmalarning lingvomadaniy va lingvokognitiv xususiyatlarni chog‘ishtirma aspektda o‘qitish bo‘yicha xulosalar chiqarishga erishilgan;
o‘zbek tilida rezul`tativlik ma’nosini ifodalashda  -gan shakliga ega bo‘lgan sifatdosh va bo‘lmoq, qolmoq, ketmoq ko‘makchi fe’llari vositasida hosil bo‘ladigan analitik birikmalar tahlili natijalaridan OT-F8-062 «Til taraqqiyotining derivatsion qonuniyatlari» nomli fundamental  loyihada (2007-2011yy.) foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 9 noyabrdagi № 89-03-4500-son ma’lumotnomasi). Natijada fe’l, fe’l kategoriyalari, fe’l konstruksiyalari, fe’l birikmalarining har xil sathlarda turlicha yondashilishi, fe’lning lug‘aviy  mundarijasida natijaga yo‘naltirilgan sinmoq, o‘lmoq, yiqilmoq kabi fe’llarning funksional ustuvorligini yoritish imkonini bergan;
ingliz tili rezul`tativ tuzilmalarining murakkab to‘ldiruvchi vazifasida kelgan ikkinchi komponenti ob’ekt holatining o‘zgarishini ko‘rsatuvchi sifat, chegaralangan xususiyatli fe’lning infinitiv shakli,  kauzativ fe’llardan keyin qo‘llanilanishiga doir  xulosalardan 561624-ERR-1-2015-UK-EPPKA2-CBHE-SP-ERASMUS + CBHEMEP: «O‘zbekistonda oliy ta’lim tizimi jarayonlarini modernizatsiyalash va halqarolashtirish» nomli innovatsion loyihada (2016-2018 yy.) foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 9 noyabrdagi № 89-03-4500-son ma’lumotnomasi). Natijada ingliz tilida kommunikativ muloqot jarayonida lisoniy va nutqiy tuzilmalarni tasniflash  uchun xizmat qilgan;
ingliz va o‘zbek tillarida lisoniy tuzilmalarni qiyosiy-tipologik tahlili natijalaridan F-1-06 «Istiqlol davri o‘zbek adabiyotida Sharqu G‘arb adabiy an’analari sintezi» nomli fundamental loyihada (2012-2016) foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 9 noyabrdagi № 89-03-4500-son ma’lumotnomasi). Natijada tadqiqot loyihasi asosida lingvistik va kommunikativlik qobiliyatini oshirish, tilshunoslik asoslari bilimini mustahkamlash hamda ta’lim tizimi jarayonini takomillashtirish va xalqarolashtirishga yo‘naltirilgan;
dissertatsiyaning turli til tizimidagi lisoniy tuzilmalarning lingvokognitiv, lingvomadaniy, pragmatik jihatlarini o‘rganish borasidagi xulosalaridan Buxoro viloyati teleradiokompaniyasining «Til – millat ko‘zgusi», «Assalom, Buxoro», «O‘ziga o‘xshaydi o‘zbek» kabi ko‘rsatuvlarning ssenariylarini tayyorlashda foydalanilgan (Buxoro viloyat teleradiokompaniyasining 2020 yil 8 sentyabrdagi № 818-son guvohnomasi). Natijada til madaniyatning asosiy ko‘rsatgichi tushunchasini aholi orasida shakllantirishga, o‘zbek tili va madaniyatini xalqaro miqyosda targ‘ib qilishning lisoniy asoslarini yaratishga xizmat qilgan.