Авлиякулов Мирзоолим Авазовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ўтлоқлашиб бораётган тақирсимон тупроқлардан йил давомида самарали фойдаланишда экинлардан юқори ҳосил етиштириш агротехнологияси», 06.01.02–Мелиорация ва суғорма деҳқончилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD.Qx2.

Илмий раҳбар: Мирзажонов Қирғизали Мирзажонович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор, академик.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx.42.01.

Расмий оппонентлар: Исашов Анваржон, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Арамов Музаффар Ҳошимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистоннинг жанубий ҳудудларида ўтлоқлашиб бораётган суғориладиган тақирсимон тупроқлар шароитида ердан самарали фойдаланиш ва қишлоқ хўжалиги экинларидан йил давомида узлуксиз 2–3 мартагача юқори ҳосил етиштиришнинг мақбул агротехнологияларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор жанубий минтақаларнинг ўтлоқлашиб бораётган тақирсимон тупроқлари шароитида ердан самарали фойдаланиш натижасида ўрта, ингичка толали ғўза, кузги буғдой, арпа, маккажўхори, кечки оқбош карам, пиёз навларидан юқори ҳосил етиштириш агротехнологияси элементлари ишлаб чиқилган;

тақирсимон тупроқлардан йил давомида фойдаланишни тупроқнинг агрофизик хоссалари, сизоб сувлари сатҳи жойлашуви, минерализацияси ва мавсумий туз тўпланиш коэффициентига таъсири  аниқланган;

ердан йил давомида узлуксиз фойдаланишда мақбул тупроқ намлиги, суғориш муддатлари, давомийлиги, мавсумий сув сарфи ва 1 центнер ҳосил учун сарфланган сув меъёри, сув истеъмоли кўрсаткичлари аниқланган;

кўрсатилган тупроқ шароитида қишлоқ хўжалик экинларини мақбул суғориш ва озиқлантириш тартибларининг ўсимлик ўсиши, ривожланиши, ҳосилдорлиги, бир дона кўсакдаги пахта, 1000 дона дон оғирлиги ва 1 дона карам, пиёз бошлари вазнига таъсири аниқланган.        

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Тақирсимон тупроқлардан йил давомида самарали фойдаланиб, экинлардан юқори ҳосил етиштиришнинг мақбул агротехнологияларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар асосида:

тақирсимон тупроқлардан йил давомида ердан самарали фойдаланиб, экинлардан юқори ҳосил етиштиришнинг мақбул агротехнологиялари 2009–2011 йилларда Сурхондарё вилоятининг Термиз, Ангор, Музработ, Қизириқ, Шеробод, Қумқўрғон, Денов, Олтинсой ва Жарқўрғон туманлари фермер хўжаликларида ғўзанинг ўрта толали «Бухоро-102» нави 7,1 минг гектар, ингичка толали «Термиз-49» нави 557 гектар, кузги буғдойнинг «Чиллаки» нави 2,0  минг гектар, арпанинг «Болғали» нави 1,01 минг гектар, бошоқли экинлардан бўшаган майдонларга ғўзанинг «Бухоро-6», «Бухоро-8» навлари ҳамда маккажўхори дон ва кўк масса учун Музработ, Термиз туманларида 80 гектар, маккажўхоридан сўнг карам 20 гектар ва пиёз 40 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 12 июндаги 02/20-379-сон маълумотномаси). Бунда бир майдондан йилига 2–3 маротаба ҳосил етиштириш имконияти яратилиб, тупроқнинг унумдорлиги ошиши кузатилган, ўсимлик ўсиши, ривожланиши ва ҳосил тўплаши яхшиланиб, ғўзадан гектарига 3–5 центнер, кузги буғдой ва арпадан 3-4 центнер қўшимча ҳосил олинган.