Каримов Фарход Эркиновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Яқин Шарқ давлатларидаги этносиёсий жараёнларда курд омили”, 23.00.02 – Сиёсий институтлар, жараёнлар ва технологиялар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.DSc/Ss41
Илмий маслаҳатчи: Саидолимов Саидхон Талъат ўғли, сиёсий фанлар доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Ss.01.08.
Расмий оппонентлар: Муҳаммадисиддиқов Муҳаммадолим, сиёсий фанлар доктори, доцент; Гафуров Сарваржон Мирзарасулович, сиёсий фанлар доктори, профессор; Сайфуллаев Дурбек Бахтиёрович, тарих фанлар доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат Бошқарув Академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Яқин Шарқдаги ижтимоий-сиёсий жараёнларда курд муаммоси, унинг келиб чиқиш сабаб ва шарт-шароитлари, унга таъсир этувчи ташқи ва ички омилларни аниқлаш, шунингдек, минтақадаги этносиёсий муаммоларни бартараф этиш бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ижтимоий жараёнлардаги этник омил хавфсизликни таъминлаш концепцияларининг муҳим категорияси экани барқарор этносиёсий мувозанатга асосланган тараққиёт моделлари тажрибасидан келиб чиқиб асослаб берилган;
халқаро ҳуқуқ доирасида этносиёсий ҳаракатларга объектив ҳуқуқий баҳо берувчи нормативларни қарор чиқаришга асос бўлувчи процессуал моддалларни киритиш орқали такомиллаштириш зарурати Яқин Шарқдаги этник курдлар мисолида илмий асосланган;
Яқин Шарқ минтақасининг янги сиёсий маъмурий харитаси шаклланаётгани Ироқ ва Суриядаги мураккаб этносиёсий жараёнлар натижасида юзага келаётган манфаатлар блокларидаги геосиёсий бўлинишлар оқибати экани очиб берилган;
Яқин Шарқда минтақавий хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш бўйича давлатларнинг ўзаро интеграциясида биринчилар қаторида курд муаммосини ҳал қилиш зарурати асосланган;
миллатлараро тотувликни таъминлаш бўйича Ўзбекистоннинг ижобий тажрибаси минтақавий хавфсизликни таъминлаш механизми сифатида қўллаш мақсадга мувофиқлигига асосланган амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Минтақадаги этносиёсий муносабатларни тартибга солиш, этник муаммоларни олдини олиш бўйича ишлаб чиқилган таклиф ва тадқиқот натижалари асосида:
жаҳондаги этносиёсий муносабатларни тартибга солиш, этник муаммоларни ҳал қилиш борасида қабул қилинган халқаро ҳуқуқий-меъёрий ҳужжатларни такомиллаштириш зарурлиги юзасидан диссертация ишида келтирилган илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенатининг ахборот-таҳлилий ҳужжатларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенати Мудофаа ва Хавфсизлик масалалари қўмитасининг 2020 йил 6 августдаги 32-сон маълумотномаси). Мазкур тадқиқот натижалари этник муаммоларни ҳал қилишнинг сиёсий-ҳуқуқий механизмлари миллий ҳамда халқаро даражада етарли даражада шаклланмагани уларни такомиллаштириш зарурати мавжудлиги илмий жиҳатдан асослаб берилган;
этносиёсий муаммоларнинг ўзига хослиги, уларнинг структуравий интеграция ва корреляцион муносабатларига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенати Мудофаа ва Хавфсизлик масалалари қўмитасининг ижтимоий-сиёсий жараёнларга оид таҳлилий ҳужжатларни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенатининг 2020 йил 6 августдаги 32-сон маълумотномаси). Мазкур илмий хулосалар асосида Яқин Шарқдаги этносиёсий муаммоларнинг ўзига хослиги, минтақадаги этник муаммоларнинг структуравий интеграция ва дифференциясини тадқиқ этишнинг индуктив ва дедуктив илмий-методологик ёндашувлари ишлаб чиқилган;
Яқин Шарқ минтақасидаги курдлар тарихи, уларнинг минтақадаги ижтимоий-сиёсий жараёнлардаги ўрни ва роли юзасидан келтирилган илмий хулосалардан 8-9-синф “Жаҳон тарихи” фани дарсликлари ва фан дастурини ишлаб чиқишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2020 йил 1 июндаги 01/11-03/5-490-сон маълумотномаси). Натижада, курдлар тарихининг минтақа мамлакатларининг давлатчилик тарихи билан қиёсий равишда ўрганилиши Яқин Шарқ халқлари этногенезининг илмий асослари такомиллаштирилган;
этник ўзига хослик ва этник муаммоларнинг келиб чиқиши, уларнинг турлари ва ижтимоий-сиёсий жараёнларга таъсирига оид фикр-мулоҳазалар, концептуал ғоя ва хулосалардан Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим маркази ва ЮНИСЕФ билан ҳамкорликдаги “Умумий ўрта таълимнинг Миллий ўқув дастурини ишлаб чиқиш” лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2020 йил 15 июлдаги 01/11-02/2-720-сон маълумотномаси). Ижтимоий-сиёсий муносабатларнинг келиб чиқиш сабаб ва омилларига оид примордиал, инструментал ва институционал ёндашувларининг қиёсий таҳлили миллатларнинг ўзига хослиги бўйича ягона илмий қараш ишлаб чиқишда муайян даражада хизмат қилган.