Туреев Абат Арисовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоғистон Республикасининг шўрланган тупроқларида кузги буғдой агроценозининг ҳозирги ҳолатини экологик баҳолаш», 03.00.10 – Экология (биология).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.4.PhD/B411.
Илмий раҳбар: Мамбетуллаева Светлана Мирзамуратовна, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти, PhD.02/30.12.2019.B.79.01.
Расмий оппонентлар: Жоллыбеков Бердияр Бахтиярович, қишлоқ ҳўжалиги фанлар доктори; Кудайбергенова Улбийке Калибековна, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университетини.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақалпоғистон Республикасининг шўрланган тупроқларида кузги буғдой агроценозининг ҳозирги ҳолатини экологик баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақалпоғистон Республикаси марказий зонасининг шўрланган тупроқ шароитида, қуёш ресурсларига боғлиқ кузги буғдой агроценозидаги ҳосилдорлик жараёнларининг шакиллантиришнинг экологик асослари аниқланган;
кузги буғдой агроценозининг вегетация даврида қуёшнинг фотосинтез қилувчи фаол радиация динамикаси, оптимал намлик, минерал ўғитларнинг миқдорлари ва интенсив технология асосида экологик потенциали очиб берилган;
кузги буғдой агроценозининг вегетация даврида, экин майдонининг оптимал структурасин шаклантириш, баргларнинг индекс даражасини тезлик билан ўсиши асосида фотосинтез қилувчи фаол радиациядан фойдаланиш коэффициенти аниқланган;
агроценознинг экологик ҳолатини яхшилаш мақсадида кузги буғдой майдонининг структурасини оптималлаштириш орқали фотосинтез қилувчи фаол нурланиш самарадорлигини ва фотосинтез потенциалининг унумдорлигини ошириш буйича тизимли ёндашув ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қорақалпоғистон Рeспубликасининг шўрланган тупроқларида кузги буғдойнинг агроцeнозининг ҳозирги ҳолатини экологик баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қишлоқ xўжалиги экинлари агроцeнозларининг экологик ҳолатини, аридизация ва чўлга айланиш, шунингдeк Қорақалпоғистон Рeспубликасининг ўтлоқи аллювиал ўрта қумоқ тупроқларида қайта тикланадиган сукцессияни аниқлашда ишлаб чиқилган чора-тадбирлар Қорақалпоғистон Рeспубликаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитаси амалиётида агроценозлар ҳолатини экологик мониторинг дастурларини ишлаб чиқишга жорий қилинган (Қорақалпоғистон Рeспубликаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитасининг 2020 йил 19 июндаги 02/18-1-1266-сон маълумотномаси). Натижада, бу агроэкологик босим парамeтрларини сақлаб қолиш ва атроф-муҳит ҳолатини экологик баҳолаш тадбирлар ишлаб чиқиш имконини берган;
фотосинтез қилувчи фаол радиациядан фойдаланиш коэффициенти Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ ҳўжалиги вазирлиги амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 22 июндаги 01/07-1420-сон маълумотномаси). Натижада, кузги буғдойнинг қуёш энeргияси, намлик ва минeрал ўғитлар рeсурслари бўйича экологик сиғимини ошириш бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқиш имконини берган.
