Sayt test rejimida ishlamoqda

Опаева Райгул Аймановнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ҳозирги қорақалпоқ тилидаги қўшма отларнинг лингвистик таҳлили» 10.00.03 – Қорақалпоқ тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Fil812.
Илмий раҳбар: Қудайбергенов Мамбеткерим Сарсенбаевич, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc/PhD.03/30.12.2019.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Зариббай Дусимов филология фанлари доктори, профессор; Нажимов Пердебай Айманович филология фанлари доктори, катта илмий ходим. 
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ҳозирги қорақалпоқ тилида қўшма отларнинг лингвистик моҳиятини аниқлаш, уларнинг тузилмавий-семантик, функционал, номинатив ва когнитив хусусиятларини ўрганишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорақалпоқ тилидаги қўшма отларнинг тузилмавий-семантик ва функционал хусусиятлари тилшуносликда шаклланган янги илмий-назарий қарашлар негизида аниқланган;
қўшма отларнинг лингвистик табиати сўз бирикмалари ва турғун сўз бирикмаларидан фарқли равишда очиб берилган;
мураккаб, жуфт ва такрорий отларнинг функционал моҳияти ёритилган ҳамда қисқартма отларнинг тузилмавий-семантик турлари ва шакллари, деривацион хусусиятлари, грамматик структураси билан боғлиқ умумий ва фарқли томонлари ойдинлаштирилган;
композицион усул билан ясалган қўшма отларнинг лингвистик моҳияти ва тамойиллари очиб берилган ҳамда унинг тил луғат таркибини бойитишдаги ўрни ҳамда аҳамияти асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ҳозирги қорақалпоқ тилида қўшма отларнинг лингвистик таҳлили бўйича олинган натижалар асосида:
қўшма отларнинг ясалиши, структур-семантик усуллари бўйича олинган илмий-назарий умумлашмалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар илмий-тадқиқот институтида 2012-2016 йилларда бажарилган ФА-Ф1-Г003 рақамли «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2020 йил 3 декабрдаги 262/1-сон маълумотномаси). Натижада ҳозирги қорақалпоқ тилидаги қўшма отларнинг грамматик хусусиятларини ўрганиш бўйича диссертациядаги назарий хулосалар ва амалий тавсиялар унда асосий манба сифатида қўлланилган;  
қўшма отларнинг матбуот саҳифаларида, ижтимоий-сиёсий адабиётларда, қонун ва расмий ҳужжатларда ёзилиши масаласига доир материаллардан Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг «Тилга эътибор – элга эътибор», «Меърос», «Хайрли тонг» эшиттиришлари ва «Ассалом, Қорақалпоғистон!» телекўрсатувларини тайёрлашда қўлланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2020 йил 10 декабрдаги 01-02/273-сон маълумотномаси). Натижада кенг жамоатчиликнинг нутқ жараёнида қўшма отларни қўллаш меьёрлари ва самарадорлиги бўйича билимларини бойитишга эришилган, шунингдек,  қорақалпоқ миллий адабий тилининг ички ривожланиш тамойилларига оид назарий маълумотлар оммалаштирилган;
қорақалпоқ тилидаги қўшма отлар, уларнинг семантикаси ва грамматик тузилишига оид хулосалардан «Географик объектларнинг номлари тўғрисида» Қонун ижросини таъминлаш борасида расмий ҳужжатларни адабий тил меъёрларига мос равишда юритишда фойдаланилган (Нукус шаҳар ҳокимлигининг 2020 йил 2 декабрдаги 01-04/412-сонли маълумотномаси). Олинган натижалардан қўшма отларнинг имло хатоларисиз тўғри ёзилиши, ҳужжатларнинг адабий тил нормаларига мувофиқ олиб борилиши таъминланган. 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish