Sayt test rejimida ishlamoqda

Кунназарова Шолпанай Махсетбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоқ халқ эртакларининг лексик-семантик ва лингвомаданий таҳлили» 10.00.03 – Қорақалпоқ тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.PhD/Fil719.
Илмий раҳбар: Абдиназимов Шамшетдин Нажимович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети Нукус филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc/PhD.03/30.12.2019.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Қудайбергенов Мамбеткарим Сарсенбаевич филология фанлари доктори, профессор; Диланов Бекмурза Гулимбетович филология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қорақалпоқ халқ эртаклари тилининг лексик-семантик хусусиятларини аниқлаш, эртаклар тилидаги халқнинг урф-одат ва анъаналарини лингвомаданий таҳлил қилишдан иборат.
III.  Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
қорақалпоқ халқ эртаклари тили махсус лингвистик йўналишда кенг ўрганилиб, эртаклар тилининг луғат таркиби аниқланган, сўзлар мавзувий гуруҳларга ажратилган ва маъно хусусиятлари очиб берилган; 
эртаклар тилининг генеологик қатламлари - умумтуркий,  араб, форс-тожик тилларидан ўзлашган сўзлар аниқланган ва лексик қатламларнинг тарихий-этимологик асоси миллий анъаналарга бориб тақалиши исботланган;
эртакларнинг бадиийлигини таъминлаган парадигматик муносабатдаги сўзлар - антоним, омоним, синоним ва кўп маъноли сўзларнинг маъно хусусиятлари очиб берилган, қўлланиш даражасига кўра кам қўлланадиган ва қўлланиш доирасига кўра функционал-чегараланган лексикада диалектал, касбий сўзлар, табу ва эвфемизмлар аниқланган;
эртаклар тилидаги оламнинг лисоний картинаси, қорақалпоқ халқига хос объектив дунёни кўриш, сезиш ва қабул қилишдаги миллий менталитетга хос метафоризация ҳодисаси аниқланган, эртаклар лексикасидаги этнографизмларнинг лингвомаданий хусусиятлари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши Қорақалпоқ халқ эртакларини лексик-семантик ва лингвомаданий жиҳатдан тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қорақалпоқ эртаклари тилидаги лексемалар ва семемалар, ўзлашган қатлам бирликлари бўйича олинган илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2012-2016 йилларда бажарилган ФА-А1-Г003-рақамли «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши» мавзусидаги фундаментал лойиҳада  фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2020 йил 2 сентябрдаги 162/1-сон маълумотномаси). Натижада мазкур хулосалар қорақалпоқ тилининг луғат фондини систем таҳлил қилиш ва унинг лексик, семантик ва функциональ хусусиятларини аниқлашга хизмат қилган;
қорақалпоқ халқ эртаклари тилининг лексик-семантик хусусияти ва лингвомаданий таҳлили, парадигматик муносабатдаги сўзларнинг маъно хусусиятларига оид илмий-назарий қарашлардан Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг «Адабиёт бўстони», «Адабиёт ва давр», «Меърос» эшиттиришлари сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2020 йил 3 сентябрдаги 01-02/167-сон маълумотномаси).  Натижада кўрсатув ва эшиттиришларнинг илмий-оммабоплиги таъминланган ҳамда янги манбалар билан бойитилган;
қорақалпоқ халқ эртаклари лексик таркибининг этимологиясини қиёсий-тарихий тадқиқ қилиш орқали олинган хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси тарихи ва маданияти давлат музейида фольклорлик адабий мерослар бўйича ташкил этилган экспозицияларни мазмунан бойитишда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси маданият вазирининг 2020 йил 3 сентябрдаги 2-04/1062-сон маълумотномаси). Натижада халқ эртакларидаги эскирган сўзлар, маиший турмушидаги касбий лексика ва этнографизмларнинг ментал хусусиятларини очиб бериш имкони яратилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish