Amanov Oybek Anvarovichning

doktorlik dissertatsiyasihimoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Respublikaning janubiy mintaqalari sharoitiga mos, serhosil va don sifati yuqori bo‘lgan yumshoq va qattiq bug‘doy navlarini yaratish», 06.01.05–Seleksiya va urug‘chilik (qishloq xo‘jaligi fanlari).

Talabgorning ilmiy va ilmiy pedagogik faoliyat olib borishga layoqati bo‘yicha test sinovidan o‘tgani haqida ma’lumot: /LA №0002504/.

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: 30.06.2015/B2015.2.Qx196.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Don va dukkakli ekinlari ilmiy-tadqiqot instituti Qashqadaryo filiali.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat agrar universiteti, Andijon qishloq xo‘jalik instituti, 14.07.2016.Qx.22.01.

Rasmiy opponentlar: Ibragimov Paridun Shukurovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor; Boboev Saidmurod Kimsanbaevich, biologiya fanlari doktori; Atabaeva Xalima Nazarovna, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor.

Etakchi tashkilot: Samarqand qishloq xo‘jalik instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: jahon kolleksiyasi namunalaridan foydalangan holda respublikaning janubiy mintaqalari tuproq-iqlim sharoitlariga mos yumshoq va qattiq bug‘doyning ertapishar va tashqi muhitning noqulay omillariga chidamli, hosildor hamda don sifati yuqori bo‘lgan navlarini yaratish, navdorligini oshirish va maqbul etishtirish agrotexnologiyalarini ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

ilk bor  yumshoq va qattiq bug‘doy nav va namunalari agroekologik nav sinash ko‘chatzorlarida barcha belgilari bo‘yicha baholangan;

lalmi maydonlar uchun qattiq bug‘doyning o‘suv davri qisqa, hosildorligi, don sifati yuqori va turli noqulay sharoitlarga chidamli nav hamda namunalari tanlangan;

lalmi maydonlarda ertapishar, hosildor, kasallik va zararkunandalarga hamda yotib qolishga chidamli, shuningdek konditer mahsulotlari ishlab chiqarish talablariga javob beradigan qattiq bug‘doy navlari yaratilgan;

genetik kelib chiqishi uzoq bo‘lgan mahalliy va xorijdan keltirilgan navlar ishtirokida G‘₁ avlodlar ajratib olinib, dominantlik hamda to‘liq irsiylanish belgilari aniqlangan;

duragaylash asosida yaratilgan nav va namunalarning hosildorligi hamda don sifati yuqori va turli noqulay sharoitlarga chidamli bo‘lgan kombinatsiyalar ajratib olingan;

yumshoq va qattiq bug‘doyning turli eko-geografik guruhlariga mansub duragaylarini yaratishda ota-ona juftlarini o‘zaro chatishtirib, qimmatli-xo‘jalik belgi va xususiyatlarining irsiylanish qonuniyatlari aniqlangan;

yumshoq bug‘doyning turli kasallik va zararkunandalarga chidamlilik ko‘rsatkichlari aniqlangan;

yangi yaratilgan «Krasnodar-99», «Bunyodkor», «Barhayot» va «Farovon» navlarini etishtirishning maqbul agrotexnologiyalari ishlab chiqilgan;

lalmikor erlarda qattiq bug‘doyga fosforli o‘g‘itlarni qo‘llash me’yori va o‘suv davrida bargdan oziqlantirish orqali don hosildorligini oshirish usullari ishlab chiqilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:

Yumshoq va qattiq bug‘doy seleksiyasi, urug‘chiligi hamda etishtirish agrotexnologiyalari bo‘yicha olib borilgan izlanishlar natijalari asosida:

xo‘jalik uchun qimmatli belgilarga ega bo‘lgan kuzgi yumshoq bug‘doyning «Bunyodkor», «Farovon», «Barhayot» va «Shams», kuzgi qattiq bug‘doyning «Mingchinor» va «Langar» navlari yaratilgan. Kuzgi qattiq bug‘doyning «Mingchinor» navi 2015 yildan, kuzgi yumshoq bug‘doyning «Bunyodkor» navi 2016 yildan Davlat reestriga istiqbolli navlar ro‘yxatiga kiritilgan (Qishloq xo‘jaligi ekinlari navlarini sinash davlat komissiyasning 2016 yil 1 apreldagi 53/4-132-son ma’lumotnomasi). Tadqiqotlar natijasida tur va turlararo chatishtirish orqali noyob duragaylar yaratilgan hamda genetik belgilari o‘zida mujassamlashgan oilalar va tizmalar ajratib olingan;

kuzgi qattiq bug‘doyning «Mingchinor» navi Jizzax, Samarqand va Qashqadaryo viloyatlarining lalmikor maydonlarida, kuzgi yumshoq bug‘doyning «Bunyodkor» navi Samarqand, Surxondaryo, Toshkent, Andijon va Qashqadaryo viloyatlarida 2013–2016 yillarda jami 700 gektardan ortiq maydonga joriy etilgan (Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining 2016 yil 29 noyabrdagi 02/20-1261-son ma’lumotnomasi). Tadqiqotlar natijasida «Mingchinor» navidan andoza naviga nisbatan gektariga 7,3 sentner, «Langar» navidan esa 8,0 sentner qo‘shimcha don hosili olingan, iqtisodiy samara gektariga o‘rtacha 258–376 ming so‘mni tashkil etgan.