Jo‘raeva Malohat Muhammadovnaning

doktorlik dissertatsiya himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Fransuz va o‘zbek ertaklarida modallik kategoriyasining lingvokognitiv, milliy-madaniy xususiyatlari», 10.00.06–Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).

Talabgor ilmiy va ilmiy-pedagogik faoliyat olib borishga layoqati buyicha test sinovidan o‘tgani haqida ma’lumot /LA № 0001597/.

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: 30.09.2014/B2014.3-4.Fil146.

Ilmiy maslahatchi: Yoqubov Jamoliddin Abduvalievich, filologiya fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat universiteti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti,14.07.2016.Fil.09.01.

Rasmiy opponentlar: Turniyozov Ne’mat Qayumovich, filologiya fanlari doktori, professor; Veronika Kastilotti, filologiya fanlari doktori, professor (Fransua Rable universiteti, Fransiya); Shomusarov Shorustam Giyasovich, filologiya fanlari doktori, professor

Etakchi tashkilot: Jizzax davlat pedagogika instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: fransuz va o‘zbek ertaklaridagi modallik kategoriyasining lingvokognitiv, milliy-madaniy xususiyatlarini ochib berish hamda har biriga xos o‘xshashlik va differensial belgilarini asoslashdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

fransuz va o‘zbek ertaklaridagi modallik kategoriyasining lingvokognitiv xususiyati istak, maqsad, buyruq, temporallik, interrogativlik kabi konseptual belgilarda aks etishi isbotlangan;

qiyoslanayotgan tillarda  freymlarning yadro va periferiya kabi semantik guruhlarga bo‘linishi hamda modallik, modus va diktum kategoriyalarining semantik bog‘liqligi dalillangan;

fransuz va o‘zbek ertaklaridagi modallik kategoriyasining milliy-madaniy xususiyatlari «beshik», «sandal», «tandir», «qatlama», «atala», «oftoba», «foytun», «cherkov», «saroy», «g‘ijjak», «cho‘qintirish marosimi», «qalin», «fotiha» kabi lingvokul`turemalar vositasida asoslangan;

fransuz va o‘zbek ertaklarining boshlanma hamda tugallanma qismlari bir-biridan grammatik, semantik, stuktur xususiyatlari bilan farqlanishi asoslab berilgan;

«freym» va «konsept» tushunchalari bilan bog‘liq nazariy fikrlarga munosabat bildirilib, «ertak freymi» va «ertak konsepti» mohiyati ertaklar motivida ishlab chiqilgan;

fransuz va o‘zbek ertaklaridagi milliylik, umumiylik, xususiylik, o‘xshashlik, farqli jihatlar «kurash tushish», «tush ko‘rish», «sandiqda oqib kelish», «uzoq uyquga ketish» kabi motivlar uyg‘unligida isbotlangan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:

Til tizimining barcha sathlarida – fonetik, leksik-frazeologik, morfologik va matn birliklari darajasida namoyon bo‘lgan modallik kategoriyasining turli lisoniy vositalar yordamida qo‘llanilishi hamda o‘ziga xos xususiyatlarini tadqiq qilish jarayonida ishlab chiqilgan qiyosiy tipologik takliflar asosida:

chet tilini egallashning umumevropa kompetensiyalari (CEFR) asosida «Français B1» darsligi mazmun-mundarijasiga modallik kategoriyasining xususiyatlari, modal munosabatlar, madaniyatlararo muloqotga daxldor masalalar singdirilgan (№355-077). Joriy etilgan materiallar fransuz va o‘zbek ertaklaridagi modallik kategoriyasining  milliy o‘ziga xosliklarini ochib berishga xizmat qilgan;

fransuz va o‘zbek ertaklaridagi mif, ertak, afsona va rivoyatlarning xususiyatlari, F1-XT-0-19919 raqamli «O‘zbek mifologiyasi va uning badiiy tafakkur taraqqiyotida tutgan o‘rni» mavzusidagi fundamental tadqiqot loyihasining «Mifologik obrazlarning o‘zbek va fransuz ertaklaridagi qiyosi» qismini tayyorlashda qo‘llanilgan (Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish qo‘mitasining 2016 yil 14 noyabr` FTK-03/B/794-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijaning amaliyotga tatbiq etilishi modallik kategoriyasining tarjima jarayonidagi mushtaraklik va o‘ziga xosliklari, adabiy ta’sir jihatlari, fransuz va o‘zbek ertaklaridagi o‘xshash va o‘xshash bo‘lmagan motivlarni o‘zaro qiyoslab, tahlil qilish imkonini bergan;

tadqiqotning ilmiy natijasi maktab, kollej va lisey o‘quvchilari hamda talabalar uchun mo‘ljallangan «I Talabalar va o‘quvchilar frankofon teatr festivali»ni o‘tkazish ssenariysiga kiritilgan, shuningdek «Bonnes festivités» nomli sahna ko‘rinishida foydalanilgan (Fransiya Respublikasining O‘zbekiston Respublikasidagi elchixonasining 2016 yil 14 noyabrdagi ma’lumotnomasi). Sahnalashtirilgan mazkur spektaklda milliy-madaniy xususiyatlarni xarakterlovchi «bayram», «to‘y», «baxt», «shukronalik», «andishalik», «sharm-hayo», «mehribonlik», «xursandchilik», «hazilkashlik», «hashar» kabi konseptlar hamda lingvokul`turemalarning modal munosabatlar ko‘rinishida namoyon etilganligi bilan asoslangan.