Хамидуллаев Тохир Хамидулла  ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Эколого-географик узоқ дурагайлаш асосида ғўза селекцияси учун бошланғич ашё яратиш”, 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.3.PhD/Qx113.
Илмий раҳбар: Намазов Шадман Эргашович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/30.12.2019.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Мамарахимов Бунёд Икрамович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Рашидова Дилбар Каримовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресурслари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ғўзанинг генетик жиҳатдан фарқланувчи экологик узоқ ва турлараро дурагайларида айрим қимматли хўжалик белгиларнинг ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ва шаклланишини ўрганиш асосида амалий селекция жараёни учун генетик жиҳатдан бойитилган бошланғич ашёларни яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк маротаба янги генетик асосга эга бўлган АҚШ ғўза намуналари ҳамда G.hirsutum L. ва G.barbadense L. турларига мансуб маҳаллий навлар иштирокида яратилган эколого-географик ва генетик узоқ ҳамда турлараро дурагайларида асосий хўжалик учун қимматли белгиларнинг ирсийланиши ва ўзгарувчанлиги аниқланган;
дурагайлашда иштирок этган бошланғич ашёларнинг генотипига боғлиқ равишда F1 дурагайларида ўрганилган хўжалик учун қимматли белгиларнинг салбий ва ижобий оралиқ, гетерозис ва тўлиқ доминант тарзда ирсийланиши аниқланган;
эколого-географик ва генетик узоқ ҳамда турлараро дурагайлашларда қимматли хўжалик белгиларнинг яхшиланиши ота-она генотипига ҳамда қўлланилган усулларга боғлиқ равишда шаклланиши исботланган;
эколого-географик ва генетик узоқ ҳамда турлараро дурагайлаш усулларини қўллаш орқали тезпишар, вилтга бардошли, толасининг сифат кўрсаткичлари нисбатан юқори бўлган селекцион ашёларни яратиш мумкинлиги аниқланган;
ғўза селекциясида эколого-географик ва генетик узоқ ҳамда турлараро дурагайлаш орқали хўжалик учун қимматли белгилар ўртасида намоён бўладиган айрим салбий коррелятив боғлиқликларни бартараф этиш ҳамда уларнинг юқори ижобий мажмуасига эга ашёлар ажратиб олиш мумкинлиги тасдиқланган;
ишлаб чиқариш талабларига мос бўлган янги “Рақобат” ғўза нави яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўрта толали ғўза навлари селекциясида эколого-географик ва генетик узоқ ҳамда турлараро дурагайлашнинг самарадорлиги бўйича олинган натижалар асосида:
эколого-географик ва генетик узоқ ҳамда турлараро дурагайлаш усулларини қўллаш орқали андоза С-6524 навига нисбатан вертициллёз вилт (V.dahliae Kleb.) га бардошли, бир дона кўсакдаги пахта вазни, 1000 дона чигит вазни ва тола чиқими юқори бўлган Т-240/41 ва Т-391/92 янги ғўза тизмалари Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий тадқиқот институтининг эколого-географик ва генетик узоқ ҳамда турлараро дурагайлаш дастурига киритилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 28 декабрдаги 02/020-4510-сон маълумотномаси). Натижада қимматли хўжалик белгилари мажмуига эга бўлган янги тизмалар селекция жараёнларида бошланғич ашё сифатида фойдаланмоқда;
ғўзанинг ишлаб-чиқариш талабларига мос, вертициллёз вилт касаллигига бардошли, тезпишар, ҳосилдорлиги, тола чиқими ва технологик кўрсаткичлари юқори бўлган янги «Рақобат» нави яратилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 28 декабрдаги 02/020-4510-сон маълумотномаси). Натижада касалликлар ва зараркунандаларга бардошли янги ғўза навини Республика элита хўжаликларида бирламчи уруғчилиги йўлга қўйилган;
ишлаб-чиқариш шароитида олиб борилган тадқиқотлар асосида яратилган янги “Рақобат” ғўза нави Тошкент вилояти Пискент ва Бўка туманида 5,4 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 28 декабрдаги 02/020-4510-сон маълумотномаси). Натижада ушбу навни етиштириш орқали андоза навга нисбатан 2,5-4,0% юқори тола чиқими олинган, умумий пахта ҳосилдорлиги 4,2-6,7 ц/га юқори бўлган, рентабеллик даражаси 27,5-32,0 фоизга ошишига эришилган.