Sayt test rejimida ishlamoqda

Одилова Гулноза Комилжоновнанинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Хусусий дискурслар лингвомаданий талқинининг назарияси ва амалиёти (глюттоник дискурс мисолида)», 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компьютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.DSc/Fil239.
Илмий раҳбар: Сайфуллаева Раъно Рауфовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Владимер Ильич Карасик, филология фанлари доктори, профессор; Ҳакимов Муҳаммадхон Хўжахонович, филология фанлари доктори, профессор; Шаҳобиддинова Шоҳида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Навоий давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: Диссертациянинг асосий мақсади хусусий дискурсларнинг лингвокультурологик тавсифи муаммоларини ўрганиш ва ҳал этишга доир тавсияларни ишлаб чиқишдандан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
глюттоник дискурс истилоҳи, унинг меню, рецепт, таомнома каби жанрларининг лингвистик хусусиятлари аниқланган;
оламнинг миллий лисоний манзарасини англашда глюттоник дискурс таҳлилининг аҳамияти очиб берилган;
илк бор глюттоник дискурснинг тарих, лингвомаданиятшунослик, когнитив лингвистика ва бошқа соҳалар билан боғлиқлиги асосланган;
ўзбек ва инглиз адабиётида глюттоник дискурс таҳлилга тортилган ҳамда ўзбек адабиётидаги нон, сув, буғдой, дастурхон, ўчоқ каби глюттоник стереотипларнинг генезиси исботланган;
бадиий асарлардаги глюттоник дискурсни таржимада қайта яратиш муаммоларининг назарий ва амалий жиҳатлари асослаб берилган;
«меню» – таомнома ҳамда «рецепт» илк бор ўзбек тилидаги глюттоник дискурснинг мустақил жанри сифатида ўрганилиб, кулинарияга оид терминологик луғат яратиш тамойиллари ишлаб чиқилган;
Ўзбекистон ва АҚШ, Британия ресторанлари таомномаларининг лингвокультурологик типологик ва прагматик хусусиятлари далилланган;
Ўзбекистондаги хорижлик сайёҳларга хизмат кўрсатувчи ресторан ва ошхоналар учун таомнома ва таомнома таржимасининг лингвистик ва стилистик баҳолаш мезонлари ёритиб берилган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Хусусий дискурслар лингвомаданий талқинининг назарияси ва амалиёти бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий натижалари асосида:
АҚШнинг Висконсн-Мэдисон университетида ўқилган «Food discourse in contemporary Uzbek literature» маърузасида келтирилган тавсиялардан Ўзбек-Америка таржима лойиҳаларида ўзбек адабиётидан инглиз тилига таом ва тановул мавзусидаги матнлар таржимасига оид тавсиялардан фойдаланилган (Висконсн-Мэдисон университети 2018 йил 19 июлдаги маълумотномаси). Натижада АҚШ Висконсн Мэдисон университети ёзги ўзбек тили курси амалий машғулотларида  АҚШлик талабалар томонидан ўзбек тилидаги ҳикояларни инглиз тилига таржима қилиш жараёнида ўзбек тилидаги таом дискурсини аслиятга адекват қайта яратишга эришилган;
ўзбек миллий таомларини чет тилига таржима қилишга оид амалий тавсиялардан Ўзбек-Италия таржима лойиҳаларида фойдаланилган (Ceo AQ International the Cultural Association Nrcr.it Italy ассоциациясининг 24 август 2019 да берган маълумотномаси). Натижада Ўзбекистонда ўтказилган Италия таомлари ҳафталигида италянча таомлар мастер-классини ўзбек тилида шарҳлаш ва оғзаки таржима қилиш, ҳафталик доирасида тайёрланган италянча таомномани ўзбек тилига ўгиришда лингвистик хатоликлар юзага келмаган;
ўзбек ва инглиз миллий таом номинантлари таржимасига оид хулосалардан 2018-2019 йилларга мўлжалланган «Delicious Uzbekistan»   («Лаззатли Ўзбекистон») биринчи Ўзбекистон кулинар энциклопедияси Ўзбекистон бўйлаб 7 кунлик «Гастротур» номли лойиҳада фойдаланилган. Жумладан, мазкур тадқиқотда келтирилган амалий хулосалар биринчи ўзбек кулинар энциклопедиясини яратишда қўл келган. Шунингдек, мазкур энциклопедия сўнгида келтирилган ўзбек-инглиз ва рус тилларидаги биринчи кулинар терминологик луғатни тайёрлашда мазкур диссертациянинг «Кулинар глоссарий тайёрлаш тамойиллари» 4.4-бўлими асос бўлиб хизмат қилган (Ўзбекистон Туризмни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2020 йил 8 октябрдаги 02-16/4721-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тилида рецепт ёзиш назарияси яратилди ва биринчи ўзбек кулинар энциклопедиясининг ўзбек ва инглиз тилларидаги матнларида лингвистик хато ва камчиликлар бартараф этилди. Мазкур китоб дунёнинг 30 дан ортиқ мамлакатидан келган 500 дан зиёд ошпазлар ва соҳа мутахассислари ўртасида (2019 йил 6 ноябрь) «Лаззатли Ўзбекистон 2019» халқаро кулинар чемпионати доирасида презентация қилинди ҳамда ҳорижий мутахассислар эътирофига сазоввор бўлди. Ушбу кулинар энциклопедия ўзбек пазандачилигини дунёга тарғиб этишда ва сайёҳлар ўртасида оммалаштиришда муҳим илмий асосланган назарий ва амалий манба ҳисобланди.
миллий глюттоник прагматонимларни мантиқий номлаш билан боғлиқ натижалардан А-ОТ-2019-10 рақамли «Ўзбек тилида нейминг: меъёрий-ҳуқуқий асосларини яратиш» мавзусидаги амалий лойиҳанинг «Ресторан ва умумий овқатланиш корхоналари номлари захирасини яратиш» бўлимида фойдаланилган. Жумладан, мазкур тадқиқот ишининг «Гастрономик соҳага оид  матнлар таржимасининг лингвомаданий муаммолари» бобидаги «Глюттоник прагматонимларнинг лингвистик хусусиятлари» бўлимида келтирилган Ўзбекистон ҳудудида жойлашган ресторанларга ном бериш мотивациялари таҳлили ва илмий хулосалари асосида лойиҳа доирасида умумий овқатланиш корхоналарига ном беришнинг лингвистик мезонлари ишлаб чиқилди (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 29 сентябрдаги 89-03-3594-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа  яратилган нейминг лингвистикаси назарияси ҳамда «Ном яратишнинг миллий технологияси» рисоласига «Ресторан номларини мантиқий номлаш» бўлими киритиш имкони яратилган.  
Диссертациянинг умумий хулосаларидан, шунингдек, гастрономик сервис сифатини ошириш мақсадида таомномалар таржимасини ва дизайнини экспертизадан ўтказувчи Кенгаш ташкил этиш тўғрисидаги таклифлардан «Ўзбекистон Миллий тикланиш» демократик партияси дастури ва сайловолди платформасини яратишда, партия фракцияси томонидан «Ўзбекистонда туризм соҳасида сервис кўрсатиш сифатини яхшилаш чора-тадбирлари тўғрисида»ги норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон «Миллий тикланиш» демократик партиясининг 2020 йил 5 октябрдаги 01-243-сон маълумотномаси). Натижада 2019 йил Ўзбекистон Олий Мажлиси ҳузуридаги ННТ ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди томонидан молиялаштирилган Ўзбекистон Гастрономик туризми ассоциациясининг «Ўзбекистоннинг гастрономик жозибадорлигини ошириш gastrotourism.uz сайтини яратиш» лойиҳаси ҳамда 2020 йил официантларнинг инглиз тили саводхонлиги ва хизмат кўрсатиш онлайн малакасини ошириш учун мўлжалланган servant.uz платформасини яратиш лойиҳалари амалга оширилган;
Диссертация илмий натижаларидан “Ипак йўли туризм халқаро университети”, Туризмни ривожлантириш институти билан ҳамкорликда Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институтлари томонидан яратилган 5.81.02.02 “Сервис ва туризм” 5.81.02.01”Туризм мутахассислиги”нинг малака талабларини тайёрлашда фойдаланилган (Туризмни ривожлантириш институтининг 2020 йил 20 октябрдаги 11-147 сон маълумотномаси). Натижада туризм ва сервис кўрсатиш йўналиши бўйича лицей ва коллежлар учун мўлжалланган ресторан менежменти ва хизмат кўрсатиш соҳаси фан ўқув дастурига таомнома яратиш, уни тузиш ва таржима қилишнинг лингвистик муаммоларига оид мавзулар киритилди ва ўқув материаллари мазмуни бойитиш имконини берган;  
диссертация илмий хулосаларидан  «Тилга эътибор»,  «Ассалом, Ўзбекистон» телекўрсатувлари сценарийларини ёзишда фойдаланилган («Ўзбекистон» телеканалининг 2020 йил 5 октябрдаги 233-76-15 сон маълумотномаси). Натижада айни эфирга узатилган  кўрсатувларнинг илмий-оммабоплиги таъминланган ва янги манбалар билан бойитиш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish