Рузиева Ситора Асроровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Концепт “семья” и его отражение в английской и узбекской языковых культурах” (“Оила” тушунчаси ва унинг инглиз ва ўзбек тиллари маданиятида акс этиши), 10.00.06 - Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик, таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/Fil404.
Илмий раҳбар: Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD. 03/30.12.2019.Fil/Ped.83.01.
Расмий оппонентлар: филология фанлари доктори Киселёв Дмитрий Анатольевич; филология фанлари номзоди, доцент Расулов Зубайдулло Изомович.
Етакчи ташкилот номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: “оила” концепти лингвомаданий мазмунининг лексик, фразеологик, паремиологик ва матн сатҳларида намоён бўлишини таъминловчи омилларни очиб бериш, чоғиштирилаётган тилларда оила муносабатлари концептуал идрокидаги ўхшашлик ва фарқларни илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“оила” концептининг тил тизими, лексик, фразеологик ва паремиологик қатламлари тараққиётини шакллантирувчи роли аниқланган;
инглиз ва ўзбек тилларида “оила” концептининг лингвомаданий мазмуни миллий менталитетга боғлиқлиги паремиологик ва бадиий матнлар материали таҳлили асосида очиб берилган;
“оила” концепти билан боғлиқ оилавий муносабатлар ва тушунчаларни номловчи “family” ва “оила” лексемаларининг концептуал майдонини тасвирлаш ҳамда тавсифлаш усуллари аниқланган;
инглиз ва ўзбек тилларида оилавий муносабатларни акс эттирувчи лисоний бирликларнинг тараққий этиш динамикаси асосланган;
эр-хотин қариндошлиги ва уруғчилик муносабатларини ифодаловчи инглиз ва ўзбек атамаларининг муштараклик ва номутаносиблик кўрсаткичларининг тиллараро чоғиштирма аҳамияти исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
“Оила” концепти билан боғлиқ бўлган инглиз ва ўзбек тилларидаги лисоний бирликларнинг қўлланишини тадқиқ этиш натижалари асосида:
оила тушунчаси концептуал майдонига кирувчи лисоний бирликларни ажратиш ва уларнинг лингвомаданий хусусиятларини ёритиш борасида олинган илмий хулосалардан ОТ-Ф1-138 рақамли “Темурийлар даврида яратилган “Хамса”ларнинг компаративистик тадқиқи” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 24 июндаги 89-03-2232-сон маълумотномаси). Натижада достонлар матнидаги оила мавзуси билан боғлиқ лисоний бирликлар, оилага доир масалалар, уларнинг лингвомаданий, маданиятлараро алоқасини таҳлил қилиш ва ўрганиш имкони кенгайган;
ўзбек оилаларида оилавий муносабатларнинг миллий-маданий ўзига хослигини ўрганишга оид материаллардан “Талаба ёшларни оилавий муносабатга тайёрлашнинг педагогик масалалари” (ISBN 978-9943-5490-2-9) дарслигида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 19 июндаги 89-03-2155-сон маълумотномаси). Натижада фойдаланилган материаллар ўзбек оилаларида болаларни тарбиялаш, ёшларни оилага ва оилавий муаммоларга тайёрлаш борасидаги амалий маслаҳат ва тавсияномаларни бойитишга ёрдам берган;
“оила” концептининг ғоявий-концептуал мазмунини ўрганиш натижалари, оиланинг миллий модели ва оилавий муносабатлар этикаси билан боғлиқ тушунчалар Самарқанд шаҳри маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш Бошқармаси томонидан маҳаллаларда ўтказилган суҳбат ва тадбирларда кенг қўлланилган (Самарқанд шаҳридаги Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш бошқармасининг 2020 йил 9-июндаги 07-2170-сонли гувоҳномаси). Натижада ушбу жараёнда оилавий ва қариндошлик муносабатларининг этномаданий хусусиятларига бағишланган маълумотлар Самарқанд шаҳри ёшлари орасида “Ибратли оила” ва “Қизлар овози” танловларини ўтказиш шартларини шакллантиришга хизмат қилган;
“оила” концептининг концептуал мазмуни, оила ва оилавий муносабатларнинг лингвомаданий мазмунига оид илмий хулосалардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг “Оила муққадас қўрғон”, “Ибратли умр”, “Қадрият” маънавий-маърифий дастурлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2020 йил 8-июндаги 09-01/206-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатувларнинг илмий-оммабоплиги таъминланган ва янги манбалар билан бойиган.