Матязова Нилуфар Сабировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хоразм “Гўрўғли” туркуми Авазхон ҳақидаги достонларнинг оғзаки ва ёзма вариантлари” 10.00.08 – Фольклоршунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.PhD/Fil1245.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети.
Илмий раҳбар: Рузимбаев Сапарбай, филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, DSc.30.08.2018.Fil46.02.
Расмий оппонентлар: Эшонқулов Жоппор Солиевич, филология фанлари доктори, профессор; Сариев Санъат Матчонбоевич, филология фанлари доктори, доцент.  
Етакчи ташкилот: Нукус давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Хоразм  “Гўрўғли” эпоси таркибидаги қўлёзма ва оғзаки тарқалган достонларда кўмакчи қаҳрамон Авазхон образининг ўрнини белгилаш, эпик мотивлар силсиласида унинг сиймосини ёритиб бериш асосида ушбу тип образларнинг генетик илдизларини очиб беришдан иборатдир. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Авазхон образи мисолида халқ достонлари образлар тизимида “кўмакчи қаҳрамон” типи мавжудлиги асосланган ҳамда унинг тарихий-генетик илдизлари қадимги туркий мифологияга боғлиқлиги ойдинлаштирилган;
Авазхон образининг “Гўрўғли” достонлари ёзма нусхалари ва оғзаки вариантларидаги эпик талқини қиёсида Авазхон образи “Гўрўғли” туркумини шакллантирувчи асосий персонажлардан бири эканлиги исботланган;
“кўмакчи қаҳрамон” образининг тарихий-генетик илдизлари қадимги аждодларимизнинг эртакчилик анъаналари, эгизаклар культига алоқадор дуалистик мифлар ҳамда асранди фарзанд ёки бола асраб олиш билан боғлиқ архаик ритуалларга алоқадорлиги далилланган;
эпос туркий версияларидаги Авазхон образининг ўзига хос бадиий талқинлари миллий эпик анъана ва бахшилар “эпик билими” билан алоқадорлиги асосланган;
асранди фарзанднинг эпик образлар тизимида етакчи мақомга эга бўлиши жаҳон халқлари эпосининг типологик муштараклигини кўрсатувчи жиҳатлардан бири эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Авазхон образининг “Гўрўғли” достонларии оғзаки ва ёзма вариантларидаги эпик талқинини қиёсий тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
“Гўрўғли” туркуми достонлари туркий версияларида “кўмакчи персонаж” образининг эпик талқинларидаги типологик ўхшашликлар, тарихий-генетик муштаракликлар ва миллий ўзига хосликларни тадқиқ этиш асосида  чиқарилган илмий-назарий хулосаларидан ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар илмий-тадқиқот институтида бажарилган Ф1-ФА-0-43429, ФА-Ф1, ГОО2 рақамли  “Қорақалпоқ фольклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини тадқиқ этиш” (2012-2016) мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2020 йил 25 июндаги 17.01/117-сонли маълумотномаси). Натижада “Гўрўғли” достони қорақалпоқ версияси образлар тизимининг шаклланиш тарихи ва бадиий эволюциясига доир янги назарий хулосалар чиқарилган;
“Гўрўғли” достонларининг туркий ва ўзбек фольклоршунослигида ўрганилиши тарихига доир фактик материаллар ва таҳлилий умумлашмаларидан ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-ОО5. “Қорақалпоқ фольклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” (2017-2020) мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2020 йил 25 июндаги 101/01-сонли маълумотномаси). Натижада “Гўрўғли” достони қорақалпоқ версиясининг ёзиб олиниши, чоп қилиниши ва тадқиқ этилишига доир янги маълумотлар илмий муомалага киритилган; 
“Гўрўғли” достонидаги Авазхон образига алоқадор айрим эпик мотивларнинг тарихий-генетик асослари зардўштийлик мифологиясига боғлиқлиги ҳақидаги илмий хулосаларидан халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фонди қошидаги “Авесто” музейи фаолиятини такомиллаштиришда, жумладан, Хоразм “Гўрўғли” туркуми достонлари ва зардўштийлик тарихига доир экспозицияни ташкил этиш жараёнида “Авазхон”, “Аваз уйланган”, “Аваз танған”, “Қирқ минглар”, “Бозиргон”, “Авазнинг Ваянганга кетиши” ва  бошқа достонларнинг қўлёзма нусхаларига изоҳлар тайёрлашда фойдаланилган (Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондининг 2020 йил 19 июндаги 01-35-рақамли маълумотномаси). Натижада сайёҳларга Хоразм воҳаси маданий қадриятлари, достончилик анъаналари, “Гўрўғли” эпосидаги кўмакчи персонаж Авазхон номи билан боғлиқ Ҳазорасп туманидаги Бозиргон мавзеси ҳамда Шовот туманидаги Ваянган қалъаси ҳақида янги маълумотлар берилишига эришилган; 
Хоразм “Гўрўғли” достонларини оғзаки вариантлари ва қўлёзма нусхаларидаги Авазхон образининг бадиий талқини ўзига хослиги билан ажралиб турилиши ҳамда эпосни ўқитишнинг янгича методлари ҳақидаги илмий қарашларидан Хоразм вилоят радиокомпаниясининг “Таълим ва ҳаёт” радиоэшиттириши сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Хоразм вилоят радиокомпаниясининг 2020 йил 24 июндаги 920-сонли маълумотномаси). Натижада Авазхон образи мисолида кўмакчи персонажнинг халқ достонлари сюжет қурилишида тутган ўрни ҳамда бахшиларнинг бу образни тасвирлашдаги ўзига хос бадиий маҳорати хусусидаги маълумотларни кенг оммалаштириш имкони яратилган.