Sayt test rejimida ishlamoqda

Зикруллаева Хусния Бахтиёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Инглиз, турк ва ўзбек илмий-техникавий таржимада лексик-семантик трансформациялар», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.3.PhD/Fil581.
Илмий раҳбар: Омонов Қудратулла Шарипович, филология фанлари доктори, профессор.  
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Расмий оппонентлар: Сиддиқова Ирода Абдузуҳуровна, филология фанлари доктори, профессор; Қулмаматов Дўстмамат Сатторович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: инглиз тилидаги илмий-техникавий терминларнинг турк ва ўзбек тиллари таржимасидаги лексик-семантик трансформацияларни аниқлаш ва ёритиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
терминларнинг лексик-семантик хусусиятлари асосида транслитерация, калкалаш, антонимик таржима, экспликация, генерализация, транспозиция, модуляция, адаптация, эквивалентлик сингари трансформациялар аниқланаган;
инглиз тилидаги оддий, қўшма, сўз бирикмали илмий-техникавий терминлар таржимасида турк ва ўзбек тилларида трансформация турларидан фойдаланилиши кўрсатилган; 
илмий-техникавий терминларининг бошқа тиллардан ўзлаштирилиши, айрим бирликларнинг халқ тилида ҳам ўз муқобили мавжудлиги ҳамда терминларнинг қисқартирилган шаклларининг борлиги синонимик қаторларни келтириб чиқарилишига сабаб бўлганлиги аниқланган;
халқаро илмий-техникавий лексиканинг ўз тушунчаси, майдони, лингвистик қиёфаси, дефиницияси ва тузилишига эга эканлиги асосланган;
турк тилидаги таржималарини асосга олган ҳолда инглиз тилидаги «heating process» ва «sintering» синонимик каторларга эга бўлган «Modulus of elasticity» ва «Young’s modulus» каби терминларга ўзбек тилидаги мос бирликлар таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Инглиз, турк ва ўзбек илмий-техникавий таржимада лексик-семантик трансформациялар тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
таржиманинг устувор йўналишларидан бири бўлган илмий-техникавий терминларнинг хусусиятлари, уларнинг таркибий, семантик ва этимологияси Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги, чет элда истиқомат қилувчи ватандошлар ва халқаро гуманитар ҳамкорлик ишлари бўйича Федерал Агентликнинг Ўзбекистон Республикасидаги Ваколатхонаси илмий фаолиятида фойдаланилган (Ваколатхонанинг 2020 йил 4 мартдаги 40-сон маълумотномаси). Натижалар Ўзбекистон ва Россия Федерацияси ўртасида икки томонлама илмий-техникавий ҳамкорликни амалга ошириш масалаларига бағишланган семинарларнинг илмий савиясининг ошишига хизмат қилган. 
транслитерация, калкалаш, антонимик таржима, экспликация, генерализация, транспозиция, модуляция, адаптация, эквивалентлик сингари трансформациялар ҳақидаги таҳлилий фикрлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” радиоканалида эфирга узатилган туркум эшиттиришлар сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (“Ўзбекистон” телерадиоканали Давлат унитар корхонасининг 2020 йил 18 мартидаги 0210-1-20-сон маълумотномаси). Эшиттиришларда ўзбекистонлик олимларнинг халқаро илмий-техникавий конференцияларда фаол иштирок этаётганлари сабабли терминларни тўғри таржима қилиш зарурияти мавжудлиги асослаб берилган;
оддий, қўшма, сўз бирикмали илмий-техникавий терминлар трансформация турларидан “Инновацион технологиялар ярмаркаси виртуал ахборот тизими “ВИС ЯИТ” дастурини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Интеллектуал мулк агентлигининг DGU 07433-сонли гувоҳномаси). Натижада илмий-техникавий терминлар “Инновацион технологиялар ярмаркаси виртуал ахборот тизими “ВИС ЯИТ” дастурини яратишда унинг асосий бўғини бўлиб хизмат қилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish