Sayt test rejimida ishlamoqda

Раджабова Маржона Ахмадовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ономастик компонентли фразеологик бирликларнинг лингвомаданий жиҳати ва таржима муаммолари (инглиз, ўзбек ва рус тиллари материалида)», 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Fil160.
Илмий раҳбар: Қувватова Дилрабо Ҳабибовна, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети. PhD.03/30.12.2019.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Қиличев Байрамали Эргашович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: инглиз, ўзбек ва рус тилларидаги ономастик компонентли фразеологик бирликларнинг этимологиясини, семантикасини, лингвомаданий хусусиятларини очиб бериш; уларнинг эквивалентлик даражасини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги  ономастик компонентли фразеологик бирликларнинг шаклланиш манбалари антик мифология, диний дунёқараш, фольклор, халқнинг тарихи, кундалик турмуш тарзи каби ички ҳамда экстралингвистик омиллар асосида вужудга келиши исботланган;
қиёсланаётган тиллар кесимида ономастик компонентли фразеологик бирликлар таркиби жиҳатидан антропоним, топоним, этноним, зооним, астроним, космоним, хрононим, фалероним, геортоним, документоним, эргоним, идеоним, хрематоним ва библионим тузилишли гуруҳларга ажратилган ҳамда номлар ҳар бир халқнинг тарихи ва маданияти билан боғлиқлиги мисоллар асосида далилланган;
ҳар учала тилда ономастик компонентли фразеологик бирликларнинг семантик хусусиятлари нуқтаи назаридан ростгўйлик, хотиржамлик, севги, садоқат, сабр-тоқат каби ижобий; маккорлик, сотқинлик, ўғрилик, дангасалик каби салбий коннотация касб этадиган универсалиялар аниқланган; миллий-маданий қирралари халқларнинг диний тафаккури, турмуш тарзи, урф-одатларини акс эттириши нуқтаи назаридан муштараклиги; тарихий-ижтимоий шароити, географик жойлашуви омилининг таъсири жиҳатдан фарқланиши асосланган;
инглиз, ўзбек, рус тилларидаги ономастик компонентли фразеологик бирликларнинг гендер хусусиятлари эркакларга хос жасурлик, донолик, уддубуронлик; аёлларга хос вафодорлик, меҳрибонлик, жозибадорлик каби сифатларда намоён бўлиши асосланган ва мазкур бирликлар таржимасида маданий мулоқот таъсирида эквивалентлик, муқобиллик, образлилик каби мувофиқ ҳамда номувофиқ муносабатларнинг воқеланиши аниқланган.     
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги ономастик компонентли фразеологик бирликларнинг лингвомаданий жиҳатларини аниқлаш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
инглиз, ўзбек ва рус тиллари фразеологик бирликларнинг ўхшаш ҳамда фарқли томонлари, уларнинг семантикаси, нутқда воқеланиши,  психолингвистик хусусиятларига оид хулосалардан А-1-39 «Ўзбек амалий психолингвистикасини яратиш дастурини ишлаб чиқиш» номли амалий лойиҳада (2014-2017) фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 7 февралдаги 89-03-589-сонли маълумотномаси). Натижада ўзбек тилидаги ономастик таркибли фразелогик бирликлар қардош бўлмаган инглиз ва рус тиллардаги шундай бирликлардан психолингвистик жиҳатдан фарқланишини асослашга эришилган;    
инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги ономастик компонентли матал, мақол, афоризмларнинг миллий ва лингвомаданий хусусиятлари, семантикаси  ҳақидаги хулосалардан Бухоро давлат университетининг №Ф-0-06 «Истиқлол даври ўзбек адабиётида Шарқу Ғарб адабий анъаналари синтези» номли фундаментал лойиҳада (2012-2016)  фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 11 майдаги 89-03-1531-сон маълумотномаси). Натижада Шарқу Ғарб маданий алоқа ва поэтик анъаналари замирида вужудга келган баъзи фразеологик бирликларнинг шаклланиш манбалари антик мифология, диний қарашлар, фольклор, халқнинг тарихи ва кундалик турмуш тарзи билан боғлиқлиги асосланган;
инглиз, ўзбек ва рус тилларидаги таркибида ономастик компонент қатнашган ва шу тилларда гаплашувчи халқларнинг маданияти, тарихи билан боғлиқ бўлган миллий бўёқдор фразеологик бирликлар бир-бирига қардош бўлмаган халқларнинг урф-одатлари ва маданий алоқалари таъсири остида шаклланганлиги ҳақидаги хулосалардан «Биринчи Халқаро зиёрат туризми форуми»ни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2019 йил 15 ноябрдаги 02-22/8346 сонли маълумотномаси). Натижада ономастик компонентли миллий фразеологик бирликларнинг инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги эквивалентлари, уларнинг қардош бўлмаган тилларда  муқобилларининг берилишига оид фикрлар форум материалларини бойитишга хизмат қилган;
диссертациядаги антропоним, топоним, этноним, зооним, астроним, космоним, хрононим, фалероним, геортоним, документоним, эргоним, идеоним, хрематоним ва библионим компонентли фразеологик бирликлар таснифи ҳақидаги илмий қарашлардан Бухоро вилоят телерадиокомпанияси томонидан 2018 йил 11 ноябрда намойиш этилган «Ассалом, Бухоро» дастурининг «Тил билган – эл билади» номли саҳифаси сценарийсини тайёрлашда  фойдаланилган (Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг 2019 йил 15 августдаги 1/299-сон маълумотномаси). Натижада телетомошобинларнинг ўзбек тилидаги ономастик компонентли фразеологик бирликларнинг этимологияси, миллий хусусиятлари, таркиби ва таснифи бўйича хулосаларини бойитишга эришилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish