Xoshimov Ibroxim Nabievichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Tuproqni eroziyadan muhofazalash hamda ziroatlardan mo‘l va sifatli hosil etishtirish omillarining ilmiy asoslari”, 06.01.01 – «Umumiy dehqonchilik. Paxtachilik» (qishloq xo‘jaligi fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.1.DSc/Qx10.
Ilmiy maslahatchi: Nurmatov Sherali Nurmatovich qishloq  xo‘jaligi  fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va etishtirish agrotexnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va etishtirish agrotexnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti, DSc.05.30.12.2019.Qx/B.42.01.
Rasmiy opponentlar: Salomov Shavkat Turobovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Qurvontaev Raxmon qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor; Isashov Anvarjon qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston Milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi irrigatsiya eroziyasiga uchragan maydonlarda er resurslari, sug‘orish suvlari va mineral o‘g‘itlardan samarali foydalanish, tuproq zarrachalarining yuvilishini kamaytirish, ziroatlardan (g‘o‘za, kuzgi bug‘doy, takroriy soya, loviya, mosh, sideratlar va hamkor ekinlar sabzi, osh lavlagi, turp, sholg‘om, mosh) yuqori va sifatli hosil etishtirishning ilmiy asosli echimini topish va fermer xo‘jaliklari uchun tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: 
ilk bor Toshkent viloyatining tipik bo‘z, Andijon viloyatining och tusli bo‘z, Qashqadaryo viloyatining taqirsimon hamda Samarqand viloyatining o‘tloqi-allyuvial tuproqlarining irrigatsiya eroziyasiga uchragan maydonlarida er, suv, o‘g‘itlardan samarali foydalanish agrotexnologiyasi ishlab chiqilgan;
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarda g‘o‘za bilan hamkor ekinlarni birgalikda etishtirish usuli ishlab chiqilib, paxta hosiliga qo‘shimcha sabzi, lavlagi, mosh, tupr, shalg‘om etishtirish agrotexnologiyasining samaradorligi aniqlangan;
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarda g‘o‘za qator oralariga kul`tivator bilan 12-14 sm, ochiq maydonlarni 16-18 sm chizellab, 28-30 sm shudgorlab kuzgi bug‘doy ekiladigan maydonlarga urug‘ ekish me’yori va ma’danli o‘g‘itlarni qo‘llash tizimi ishlab chiqilgan hamda kuzgi bug‘doyning o‘sib rivojlanishi, don hosildorligi va sifat ko‘rsatkichlari aniqlangan;
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarning unumdorligini saqlashda sug‘orish usullari, ma’dan o‘g‘itlar me’yorini majmuiy qo‘llashning takroriy soya, mosh ekinlarining hosildorligiga ijobiy ta’siri aniqlangan;
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarda g‘o‘zaning Andijon-37, Sulton navlaridan yuqori paxta hosil etishtirishda qiyalikning tuproq zarralari yuvilgan va yuvilib tushgan tuproq zarrachalari o‘tirgan pastki qismiga maqbul ko‘chat qalinligi va oziqlantirish me’yori aniqlangan;
irrigatsiya eroziyasiga chalingan erlarda ziroatlar etishtirishda qo‘llanilgan agrotexnik (g‘o‘za bilan hamkor ekinlar ekish, tuproqqa ishlov berish usullari, kuzgi bug‘doy urug‘i ekish me’yori, oziqlantirish me’yorlari, sug‘orish usullari) omillarning tuproq agrofizik va agrokimyoviy hossalariga ta’siri aniqlangan;
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarda g‘o‘za bilan hamkor (sabzi, lavlagi, mosh, turp, shalg‘om) ekinlar etishtirish, kuzgi bug‘doyni ekishdan oldin tuproqqa ishlov berish usullari, urug‘ ekish va ma’danli o‘g‘itlar me’yori hamda takroriy (soya, mosh, loviya) ekinlarni oziqlantirish me’yori, sug‘orish usullarining ziroatlarni sug‘orish natijasida tuproqqa singan suv ortib, oqova miqdori kamayib, tuproq zarrachalari yuvilishining kamayishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Tuproq muhofazasi hamda ziroatlardan mo‘l va sifatli hosil etishtirish omillarining ilmiy asoslarini ishlab chiqish bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar natijalari  asosida: 
Respublikamizning paxtachilik va g‘allachilikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklari uchun “Irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarda kuzgi bug‘doydan yuqori don hosili etishtirish bo‘yicha tavsiyalar” va “Irrigatsiya eroziyasiga uchragan tuproqlar unumdorligi va ekinlar hosildorligini oshirish” bo‘yicha tavsiyalar tasdiqlangan (Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2020 yil 7 oktyabrdagi 02/020-3203-son ma’lumotnomasi). Ushbu tavsiyalar paxtachilik va g‘allachilikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklarida irrigatsiya eroziyasiga uchragan tuproqlarda asosiy, takroriy va hamkor ekinlardan yuqori va sifatli hosil etishtirishda qo‘llanma sifatida hizmat qilmoqda;
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlardan yuqori don hosili etishtirish agrotexnololigiyasi Toshkent viloyatida 126 gektar, Andijon viloyatida 225 gektar, Qashqadaryo viloyatida 75 gektar, Samarqand viloyatida 87 gektar jami 513 gektar maydonga joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2020 yil 7 oktyabrdagi 02/020-3203-son ma’lumotnomasi). Natijada, kuzgi bug‘doydan 48,3-52,4 s/ga don hosili etishtirilib, qo‘shimcha 6,7-8,3 s/ga don hosili olinib, rentabellik darajasi 35,3-38,4 foizni tashkil etgan. Tuproq zarrachalarining yuvilishi 2,3-4,7 t/ga ga kamaygan, kul`tivator bilan ishlov bergan variantga  nisbat shudgorlangan maydonlarda tuproqning yuvilishi 1,7-2,3 tonnaga kamaygan;
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarda g‘o‘za bilan hamkor ekinlar etishtirish agrotexnologiyasi Toshkent, Andijon, Qashqadaryo viloyatlarida 55 gektarga joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2020 yil 7 oktyabrdagi 02/020-3203-son ma’lumotnomasi). Natijada 29,3-30,4 s/ga paxta hosiliga qo‘shimcha ravishda gektaridan 9,1-10,5 sentner mosh hosili etishtirilgan;
kuzgi bug‘doydan so‘ng takroriy ekinlar etishtirish agrotexnologiyasi Toshkent viloyatining tipik bo‘z tuproqlarida 40 gektar, Andijon viloyatining och tusli bo‘z tuproqlarida 111 gektar, Qashqadaryo viloyatida 36 gektar, Samarqand viloyatida 22 gektar, jami  209 gektar maydonga joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2020 yil 7 oktyabrdagi 02/020-3203-son ma’lumotnomasi). Natijada irrigatsiya eroziyasiga uchragan tuproqlarda parvarishlanayotgan takroriy ekinlarga ma’dan o‘g‘itlar N50 P75 K50 kg/ga qo‘llanilib takroriy ekinlarni oddiy usulda sug‘orilganda soyadan 16,5-17,9 sentner soya doni, 14,1-15,4 sentner mosh etishtirilgan, zig-zag usulida sug‘orilganda 1,4–1,9 sentnerga ortgan. Zigzag usulda sug‘orish natijasida sug‘orish suvidan foydalanish samaradorligi 5,5-8,3 foizga ortib, tuproq zarralarining yuvilishi 3,2–4,7 t/ga ga kamaygan; 
irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlardan g‘o‘za navlaridan yuqori paxta hosili etishtirish agrotexnologiyasi elementlari Toshkent viloyatida 115 gektar, Andijon viloyatida 330 gektar, Qashqadaryo viloyatida 86 gektar, Samarqand viloyatida 121 gektar, jami 652 gektar maydonlarga joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2020 yil 14 iyuldagi 7 oktyabrdagi 02/020-3203-son ma’lumotnomasi). Natijada irrigatsiya eroziyasiga uchragan erlarda qiyalikning yuvilgan qismida gektar hisobida 80-90 ming tup g‘o‘za ko‘chati qoldirilganda “Andijon-37” navidan 26,2 s/ga, “Sulton” navidan 27,3 s/ga paxta hosili etishtirilgan bo‘lsa, shu fonda ko‘chat soni 120-130 ming tup/ga etkazilganda 3,1-4,6  s/ga, yuqori me’yorda o‘g‘it qo‘llanilganda (N200 P140 K100 kg/ga) 2,5-4,1 s/ga qo‘shimcha paxta hosili etishtirilgan.