Matchanov Nuraddin Azadovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Fotoenergetik tizimlar va ularning elektr tarmog‘iga integratsiyasini kompleks tadqiq qilish”, 05.05.01 – Energetik tizimlar va majmualar (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.4.DSc/T324.
Ilmiy maslahatchi: Mirzabaev Akram Maxkamovich, texnika fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Quyosh energiyasi xalqaro instituti. 
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat texnika universiteti, DSc.03/10.12.2019.T.03.03.
Rasmiy opponentlar: Misrixanov Misrixan Shapievich texnika fanlari doktori, professor; Gayibov To‘lqin Shernazarovich texnika fanlari doktori, professor; Raximov Rustam Xakimovich texnika fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: “Issiqlikelektrloyiha” AJ. 
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi elektr tarmog‘iga integratsiyalangan fotoenergetik tizimlarni tashqi iqlimiy omillar hamda O‘zbekiston energetika tizimining xususiyatlarini inobatga olgan holda kompleks tadqiq qilishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
fotoelektrik elementlar asosidagi tizimlarning resurs ko‘rsatkichlarini yaxshilash imkonini beruvchi nisbatan yuqori chiqish ko‘rsatkichlariga ega bo‘lgan, samarador fotoelektrik elementlarni olish uchun fotogeneratsiya jarayonlarini boshqarish uslubiyati takomillashtirilgan;
kichik quvvatli fotoelektrik tizimlarni kompleks monitoring qilish uslubiyati ishlab chiqilgan;
past kuchlanishli mahalliy elektr tarmog‘iga integratsiyalangan fotoelektrik tizimlarning o‘rtacha kunlik, o‘rtacha oylik va o‘rtacha yillik o‘rnatilgan quvvatdan foydalanish koeffisienti iqlim sharoitini hisobga olgan holda baholangan;
past kuchlanishli mahalliy elektr tarmog‘iga integratsiyalangan fotoelektrik tizimlarning samaradorlik koeffisienti hisobiy-tajribaviy yo‘l bilan baholangan va shu asosda o‘rtacha yillik ishlab chiqarish quvvatining bashorat ko‘rsatkichlari aniqlangan;
mahalliy elektr tarmog‘iga integratsiyalangan fotoelektrik tizimlar aktiv quvvatining beqarorligini hisobga olgan holda elektr energiyasi ishlab chiqish va iste’moli jarayonlarini modellashtirish uslubiyati ishlab chiqilgan; 
fotoelektrik tizimlar aktiv quvvati ortib borishi bilan tarmoqdan iste’mol qilinadigan energiya bir tekisda kamayib borishi ko‘rsatilgan;
elektr tarmog‘iga integratsiyalangan yirik fotoelektrik tizimlarni o‘rnatish bo‘yicha maqbul hududlarni aniqlash mezonlari ishlab chiqilgan va ushbu hududlarda mazkur turdagi fotoelektrik tizimlarning texnik-iqtisodiy va ekologik ko‘rsatkichlari bashorat qilish asosida baholangan. 
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
Elektr tarmog‘iga integratsiyalangan fotoelektrik tizimlarni kompleks o‘rganish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
Quyosh fotoelektrik stansiyalari, umumiy elektr ta’minoti tarmoqlariga ulangan tizimlar, stansiyalar (tizimlar)ga qo‘yiladigan minimal talablar, yo‘llanma hujjatlar, qabul qilish va tekshirish bo‘yicha O‘zbekiston davlat standarti (O’zDSt 3076:2016) tasdiqlangan va davlat reestridan ro‘yxatdan o‘tkazilgan («O‘zstandart» agentligining 2020 yil 29 sentyabrdagi dekabrdagi 03/3000-son ma’lumotnomasi). Natijada, iqtisodiyotning turli sohalarida quyosh energiyasi texnologiyalarini keng miqyosda joriy etish, shuningdek, mazkur sohadagi texnologiyalar importi va eksporti ko‘lamini kengaytirish hamda respublika quyosh energiyasi sanoatini rivojlantirish uchun sharoit yaratilgan;
kichik quvvatli FESni kompleks monitoring qilish uslubiyati va shu asosda monitoringni amalga oshirish uchun ishlab chiqilgan dasturiy mahsulot hamda raqamli vol`tmetr-qurilmasi Qashqadaryo viloyatidagi “Solar Development Systems” MChJ ob’ektlarida umumiy quvvati 20 kVt bo‘lgan fotoelektrik tizimlarga joriy qilingan (“O‘zeltexsanoat” assotsiatsiyasining 2020 yil 25 sentyabrdagi 04-1/1749-son ma’lumotnomasi). Natijada, fotoelektrik tizim va uning tarkibiy qismlari holati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni muntazam yig‘ib borish hisobiga stansiyalar holatining o‘zgarishini aniqlash va yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan salbiy holatlarini erta bashoratlash bilan bog‘liq xarajatlarini yiliga 307 944 000 so‘m miqdorida tejash imkonini bergan;
kichik quvvatli fotoelektrik tizimlarni elektr tarqatish tarmog‘iga ulash bo‘yicha sxemaviy-texnologik echim Quyosh energiyasi xalqaro institutining mahalliy past kuchlanishli elektr tarmog‘iga umumiy quvvati 28 kVt bo‘lgan fotoelektrik tizimlarni ulashda joriy qilingan (Energetika vazirligining 2020 yil 5 noyabrdagi 03-07-5945-son ma’lumotnomasi). Natijada, umumiy quvvati 28 kVt bo‘lgan fotoelektrik tizimlarda yiliga o‘rtacha 43800 kVt∙soatdan elektr energiyasi ishlab chiqarilishiga, 15330 m3 tabiiy gazni tejash natijasida atmosferaga 19 tonna CO2 chiqishining oldi olinishiga erishilgan;
kichik quvvatli fotoelektrik tizimlarni elektr tarqatish tarmog‘iga ulash bo‘yicha sxemaviy-texnologik usuli Berdaq nomidagi Nukus davlat universiteti poligonida joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 25 sentyabrdagi 89-02-354-son ma’lumotnomasi). Natijada, bir yilda 4136.49 kVt∙soat elektr energiyasi ishlab chiqarish va 5310200 “Elektroenergetika” yo‘nalishi talabalari uchun “Muqobil energiya manbalari” fani bo‘yicha ma’ruzalar va amaliy mashg‘ulotlarida tajriba ob’ekti sifatida foydalanish imkonini bergan.