Jumamuratov Mirzamurat Ajimuratovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Janubiy Orolbo‘yining barqaror bo‘lmagan tabiiy muhit ob’ektlarining hozirgi holatini kompleks ekologik baholash», 03.00.10 – Ekologiya (biologiya).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.2.DSc/B118.
Ilmiy maslahatchi: Mambetullaeva Svetlana Mirzamuratovna, biologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Qoraqalpoq tabiiy fanlar ilmiy-tadqiqot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Qoraqalpoq tabiiy fanlar ilmiy-tadqiqot instituti huzuridagi PhD.02/30.12.2019.B.79.01 raqamli ilmiy kengash asosidagi bir martalik ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Yunusov Xudaynazar Beknazarovich, biologiya fanlari doktori, professor; Mambetnazarov Biysenbay Satnazarovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor; Davronov Kodirjon Sotvoldievich, biologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Urganch davlat universiteti
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: barqaror bo‘lmagan tabiiy ob’ektlarini kompleksli ekologik baholash va uni Janubiy Orolbo‘yi tabiiy atrof-muhiti ekologik-geoximik holatini baholashda foydalanishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor tabiiy ob’ektlardagi (tabiiy suvlar, tuproq va o‘simliklar) kimyoviy elementlarning hududiy tarqalish qonuniyatlarida destabilizatsiya jarayonlarining shakllanishi va granulometrik, mineral tarkibi bo‘yicha farqlanish asoslangan;  
ilk bor tuproqdagi kam uchraydigan, noyob er va radioaktiv elementlarning tarkibidagi ko‘rsatkichlari fon normalaridan 1,4–8 baravar oshganligi, bunda konsentratsiya koeffisientlarining eng yuqori ko‘rsatkichlari Ta, Br, Sb, Tb, U elementlariga xosligi hamda umumiy ifloslanish ko‘rsatkichining qiymati yuqori ifloslanish darajasiga to‘g‘ri kelishi aniqlangan; 
ilk bor klark koeffisientlari va biologik yutilish koeffisientlari asosida tuproq va tabiiy suvlardagi kimyoviy elementlarning keng spektrda tarqalish qonuniyatlari, moddiy tarkibi va ularning to‘planish darajalari ekotizimning ishlash sharoitlariga bog‘liqligi aniqlangan;
Orolbo‘yi zonasida tuproqning kuchli sho‘rlanish sharoitida kimyoviy elementlarning murakkab birikmalari hosil bo‘lishi bilan geokimyoviy jarayonlar turli yo‘llar bilan rivojlanib borishi va ular ionlarni eritib yuborish darajasiga ko‘ra eruvchanlikdan deyarli og‘ir eriydigan birikmalar oralig‘i intervalida bo‘lishi isbotlangan;
tuproqdagi kimyoviy elementlarning harakatchanligi va o‘simliklar tomonidan to‘planishi o‘rtasidagi bog‘liqlik hamda turli xil monokulturalarni doimiy ravishda etishtirish bilan tuproqlarning elementar tarkibida chuqur o‘zgarishlar yuz berishi, bir-biriga bog‘liq bo‘lgan kimyoviy elementlarning juftliklari o‘rtasidagi nisbatlarning keskin buzilishi, tuproqlardagi bir xil elementlarning yo‘q bo‘lib ketishi, ularning tabiiy muvozanati buzilishi, tuproqning elementar tarkibining o‘zgarishiga olib kelishi aniqlangan;
Orolbo‘yi hududi uchun birinchi marta tabiiy dispersiya qiymatining past qiymatiga ega bo‘lgan Au, Ag va Br elementlarining hududiy taqsimoti aniqlanib, tuproqlarda ushbu elementlarning bir xil tarqalishi aniqlangan.  
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
Janubiy Orolbo‘yining barqaror bo‘lmagan tabiiy muhiti ob’ektlarining hozirgi holatini kompleksli baholash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida: 
dispersii raspredeleniya elementov po territorii Priaral`ya dlya diagnostiki ekologicheskoy situatsii hududning ekologik vaziyatni diagnostika qilish uchun Orolbo‘yi hududidagi elementlarning tarqalish dispersiyalari Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo‘mitasida amaliyotga joriy etilgan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo‘mitasining 2019 yil 18 dekabrdagi 02/18-3505-son ma’lumotnomasi). Natijada, Janubiy Orolbo‘yi tuproqlarida va atrof-muhitning boshqa ob’ektlarida atrof-muhitni muhofaza qilish va ob’ektlarda keng spektorli ximiyaviy elementlarining fonoviy to‘planishidan ekologik monitoring o‘tkazish, hududda maqsadli ekologik dasturlar tuzish imkonini bergan; 
Janubiy Orolbo‘yi hududi tabiiy suvlarning (daryo, kanal, kollektor, erosti va atmosfera yog‘inlari) elementlari tarkibi, ularning o‘zgarishi, dinamikasi, yillar kesimida suvlarning mineralizatsiyasi, elementlar tarkibining fasllarda o‘zgarishi, Janubiy Orolbo‘yi hududi sharoitida ifloslanish manbalari Qoraqalpog‘iston Respublikasi Suv xo‘jaligi vazirligida amaliyotga joriy etilgan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Suv xo‘jaligi vazirligining 2019 yil 17 dekabrdagi 01/02-3-503-son ma’lumotnomasi). Natijada, suv havzalarining gidroekologik holatini baholash, Janubiy Orolbo‘yi mintaqasi sharoitida kimyoviy elementlarning tarqalishini o‘rganish bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish imkonini bergan; 
Janubiy Orolbo‘yi hududi tuprog‘ining agroximiyaviy va ekologik holatini baholash bo‘yicha olingan ob’ektiv axborotlar Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligida amaliyotga joriy etilgan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2019 yil 18 dekabrdagi 01/063739-son ma’lumotnomasi). Natijada, Janubiy Orolbo‘yi hududi tuprog‘ining ekologik holatini yaxshilash hosildorligini tiklash, shuningdek, hududning ekologik vaziyatini yumshatish bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqish va amalga oshirish imkonini bergan.