Farfiev Baxramdjan Atxamdjanovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbekiston ijtimoiy taraqqiyotida islom ratsionalizmi omili”, 22.00.03 – “Ijtimoiy ong va ijtimoiy jarayonlar sotsiologiyasi”  (sotsiologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B.2017.3./DSc/Sots9. 
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Milliy universiteti. 
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi, DSc.20/30.12.2019.S.23.02.
Ilmiy maslahatchi: Alikariev Nuriddin Saparkarievich, iqtisod fanlari doktori, professor
Rasmiy opponentlar: Umarov Absalom Adilovich, sotsiologiya fanlari doktori, professor; Doniyorov Alisher Xudoyberdievich, tarix fanlari doktori, professor; Jalilov Aktam Tashnazarovich, siyosiy fanlar doktori, professor
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti. 
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi O‘zbekiston ijtimoiy taraqqiyotida islom ratsionalizmi omili konsepsiyasini ishlab chiqish hamda uni nazariy va amaliy sotsiologik jihatlardan asoslab berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
islom dinidagi mazhablar mazmunini ilmiy tasniflash va talqin etishda islom ratsionalizmi asosiy nazariy postulat sifatida xizmat qilishining ijtimoiy zarurati ilmiy asoslangan;
islom ratsionalizmi jamiyatimizda faol fuqarolik pozisiyasini shakllantirishi, millatlararo va konfessiyalararo bag‘rikenglikni mustahkamlashi, missionerlik harakatiga qarshi ma’rifiy kurashni yo‘lga qo‘yishda samarali diskursiv platforma bo‘lishi nazariy jihatdan asoslangan;
jamiyatda uchrayotgan deviant xulq-atvorning turli ko‘rinishlari: jamiyat tartibotlariga bepisandlik, boqimandalik, alkogolizm, giyohvandlik, fohishabozlik, suisid kabi illatlarga qarshi ma’rifiy kurashda islom ratsionalizmining jamiyat barqarorligi hamda dunyoviy va diniy qadriyatlar uyg‘unligini ta’minlanishi isbotlangan;
jamiyatning intellektual takomillashuvini ta’minlashda islom ratsionalizmi elementlari: tasavvuf (Ibn Xaldun), mantiq (G‘azzoliy), ilm-ma’rifat (Forobiy) omillari qiyoslanib, ularni inson kapitalini boyitish va ijtimoiy taraqqiyotni tezlashtirishdagi  roli isbotlangan; 
hayotga yondashishda dunyoviylik va ilohiylik muvozanatiga tayanuvchi Imom A’zam mazhabi va Naqshbandiya tariqatining  pragmatik (bunyodkorlikka  yo‘nalganlik, oqilona me’yorga tayanish, hayotga yaratuvchanlik pozisiyasi bilan qarash va o‘zlikda barqaror qolish, tadbirkorlik) negizi va xususiyatlari isbotlangan;
uzoq muddat xorijda mehnat migratsiyasida bo‘lgan hamda ekstremistik oqimlarga qo‘shilgan va avf etilgan fuqarolarni resotsializatsiya qilish, ijtimoiy pozitiv faoliyatga yo‘naltirish, adaptatsiya qilish va ijtimoiylashtirishda islom ratsionalizmi tamoyillariga (qiyosiy tahlil, deduktiv yondashuv, inontirish, pragmatizm) tayanishning pozitiv asoslari ochib berilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: 
O‘zbekiston ijtimoiy taraqqiyotida islom ratsionalizmi omili bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
islom dinidagi mazhablar mazmunini ilmiy tasniflash va talqin etishda islom ratsionalizmi asosiy nazariy postulat sifatida xizmat qilishi ijtimoiy zarurat ekanligi haqidagi ma’lumotlar O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan «2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini «Faol investisiyalar va ijtimoiy rivojlanish yilida amalga oshirishga oid davlat dasturi»ning amalga oshiriladigan tadbirlarning beshinchi yo‘nalishining 239-bandiga muvofiq tarzda «Ma’rifiy islom» mazmunini tayyorlash  ishlarini jadallashtirish»ni ta’minlash jarayoniga joriy qilingan (O‘zbekiston musulmonlari idorasining 2019 yil 17 iyuldagi 1942-son ma’lumotnomasi). Ushbu ma’lumotlar imom-xatiblarning aholi turli qatlamlari tafakkuriga islom dini ko‘rsatmalariga hanafiylik mazhabida o‘z ifodasini topgan mo‘’tadillik tamoyiliga mos ravishda amal qilish zarurligini singdirish maqsadida olib borgan ma’ruzalarining mazmunini boyitishga xizmat qilgan;
islom ratsionalizmi jamiyatimizda faol fuqarolik pozisiyasini shakllantirishi, millatlararo va konfessiyalararo bag‘rikenglikni mustahkamlashi, missionerlik harakatiga qarshi ma’rifiy kurashni yo‘lga qo‘yishda samarali diskursiv platforma bo‘lishi haqidagi tavsiyasidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Diniy-ma’rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2018 yil 16 apreldagi PF-5416-son farmoni ilovasining 3-bo‘lim «Diniy bag‘rikenglik, konfessiyalararo va millatlararo totuvlikni mustahkamlash bo‘yicha tadbirlarni tashkil etish»ning 9,10 bandlaridagi vazifalarni ijro etish bo‘yicha O‘zbekiston musulmonlari idorasining nufuzli imom-xatiblar, mashhur sportchilar, madaniyat arboblari va ziyolilar ishtirokida dinning asl insonparvarlik mohiyatini ochib berishga bag‘ishlangan ijtimoiy roliklar namoyishini tashkil qilishda foydalanilgan (O‘zbekiston musulmonlari idorasining 2019 yil 17 iyuldagi 1942-son ma’lumotnomasi). Mazkur ma’lumotlar  islomshunoslik sohasi mutaxassislarining islom ratsionalizmi ijtimoiy barqarorlikni saqlash va uni yanada mustahkamlashning muhim ma’naviy omili ekanligi haqidagi kasbiy bilimlarini oshirishga xizmat qilgan;
jamiyatda uchrayotgan deviant xulq-atvorning turli ko‘rinishlari: jamiyat tartibotlariga bepisandlik, boqimandalik, alkogolizm, giyohvandlik, fohishabozlik, suisid kabi illatlarga qarshi ma’rifiy kurashda islom ratsionalizmi jamiyat barqarorligi hamda dunyoviy va diniy qadriyatlar uyg‘unligini ta’minlanishi haqidagi tavsiyasidan O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi Markaziy Kengashining «Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida»gi Qonunning 5-moddasidagi yoshlarni ijtimoiy barqarorlikka tahdid solayotgan ushbu illatlarga qarshi tura oladigan qilib tarbiyalashga oid  vazifani amalga oshirishga yo‘naltirilgan ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarning ssenariysini ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi Markaziy Kengashining 2019 yil 25 iyundagi 04-13-2896-son ma’lumotnomasi). Mazkur ma’lumotlar ijtimoiy barqarorlikka tahdid soladigan  illatlarga qarshi kurshishda dunyoviy va diniy qadriyatlar uyg‘unligini ta’minlash dolzarb sotsial masala ekanligini yoshlar tafakkuriga singdirilishiga xizmat qilgan;
jamiyatning intellektual takomillashuvini ta’minlashda islom ratsionalizmi elementlari: tasavvuf (Ibn Xaldun), mantiq (G‘azzoliy), ilm-ma’rifat (Forobiy) omillari qiyoslanishi, ularning inson kapitalini boyitish va ijtimoiy taraqqiyotni tezlashtirishdagi rolini aks ettiruvchi ilmiy-nazariy xulosalardan 5210100 – Sotsiologiya bakalavriat ta’lim yo‘nalishining «Sotsiologiya» va «Din sotsiologiyasi» fanlarini o‘qitish jarayoni uchun nashr etilgan «Sotsiologiya» darsligining «Sotsial institutlar», «Sotsial o‘zgarishlar sotsiologiyasi» mavzularini tayyorlashda foydalanilgan (Oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligining 2019 yil 20 iyuldagi 654-son buyrug‘i, 654-003 raqamli guvohnoma,  Oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligining 2019 yil 28 iyuldagi  89-03-2807-son ma’lumotnomasi). Ijtimoiy taraqqiyotning tarixiy-madaniy zaminlari haqidagi mazkur ilmiy-nazariy xulosalar talaba-yoshlarning intellektual salohiyatini oshirishga xizmat qilgan;
hayotga yondashishda dunyoviylik va ilohiylik muvozanatiga tayanuvchi Imom A’zam mazhabi va Naqshbandiya tariqatining  pragmatik (bunyodkorlikka yo‘nalganlik, oqilona me’yorga tayanish, hayotga yaratuvchanlik pozisiyasi bilan qarash va o‘zlikda barqaror qolish, tadbirkorlik) negizi va xususiyatlari haqidagi ilmiy xulosalardan Oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligining 2019 yil 20 iyuldagi 654-son buyrug‘iga asosan 654-003 raqamli guvohnomaga muvofiq nashr etilgan «Sotsiologiya» darsligining  «Jamiyat va din» mavzusini yoritishda foydalanilgan (Oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligining 2019 yil 28 iyuldagi  89-03-2807-son ma’lumotnomasi). Natijada, 5210100 – Sotsiologiya bakalavriat ta’lim yo‘nalishida tahsil olayotgan talabalar ongiga ijtimoiy taraqqiyot jarayonlari va ularga din institutining ma’naviy omil sifatidagi faol ta’sirini aks ettiruvchi ma’lumotlarni chuqur singdirilishiga asos bo‘lgan;
uzoq muddat xorijda mehnat migratsiyasida bo‘lgan hamda ekstremistik oqimlarga qo‘shilgan va avf etilgan fuqarolarni resotsializatsiya qilish, ijtimoiy pozitiv faoliyatga yo‘naltirish, adaptatsiya qilish va ijtimoiylashtirishda islom ratsionalizmi tamoyillariga (qiyosiy tahlil, deduktiv yondashuv, inontirish, pragmatizm) tayanishga doir taklif va tavsiyalaridan O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi Markaziy Kengashi tomonidan «Diniy-ma’rifiy soha faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Qaroridagi (2019 yil 4 sentyabr`, PQ-4436-son) aholining, ayniqsa, «Yosh avlodning diniy va dunyoviy qarashlarini rivojlantirish» hamda «Ommaviy axborot vositalari, internet saytlari va ijtimoiy tarmoqlarda tarqatilayotgan radikal g‘oyalarga qarshi milliy an’ana va qadriyatlarimizdan keng foydalanishni ta’minlash» bandlarda belgilangan vazifalarining ijrosini amalga oshirishda foydalanilgan (O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi Markaziy Kengashining 2019 yil 25 iyundagi 04-13-2896-son ma’lumotnomasi). Mazkur ma’lumotlar mamlakatimiz yoshlari orasida ijtimoiy-ma’naviy muhitni sotsiologik so‘rovlarning natijalari asosida o‘rganish samaradorligini oshirishga xizmat qilgan.