Рузматова Дилноза Раматжановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Холид Ҳусайний асарларининг бадиий ўзига хослиги”, 10.00.04 – Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1PhD/Fil730
Илмий раҳбар: Муратова Эльмира Денисовна, филология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Эрматов Баходир Содиқович филология фанлари доктори (DSc); Бақоева Мухаббат Қаюмовна филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: афғон-америка диаспора адабиётининг хусусиятлари, бадиийлик мезонлари ва маромларини Холид Ҳусайний асарлари мисолида илмий-таҳлилий ва назарий умумлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Афғон-америка адабиётидаги миллий ва умуминсоний ғояларнинг умумийлиги, интеграцияси, дифференциацияси ҳамда диаспора адабиёти қонуниятларига асосланган ҳолда қайси тилда ижод қилишига кўра форсий (форсий-паштун, форсий-дарий) ва инглиз тилида ижод қилувчи афғон-диаспора ёзувчилари категориялари таклиф қилинган;
Шарқ ва Ғарб анъаналари кесишуви, Ғарбда яратилган бадиий асарларда шарқона руҳ ва шарқона фалсафанинг инъикоси, ҳар икки мамлакат маданияти ҳамда қадриятларини инкор этмаган ҳолда диаспора адабиётининг уч муҳим хусусияти: тиллар ва маданиятлараро тўқнашув, биографик тамойиллар, замон ва макон мутаносиблиги бадиий-концептуал яхлитликда илмий-назарий жиҳатдан асосланган; 
Холид Ҳусайний романларида абадий ва адабий мавзулар ифодаси, муаллиф биографияси, бадиий маҳорат ва ёзувчи услуби муаммолари бадиийлик мезонлари асосида такомиллаштирилган;
Афғонистон, болалик, аёллик ва оила перспективалари урушдан олдинги, уруш ва урушдан сўнгги даврлардаги афғон ижтимоий турмуш тарзи узвийлигида адабий-эстетик жиҳатдан ёритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Холид Ҳусайний асарларининг бадиий ўзига хослиги бўйича олиб борилган тадқиқотларнинг илмий натижалари асосида:
Афғон-америка диаспора микрокомпаративистикаси, яъни бир илмий мактаб вакиллари ижодидаги ўзига хослик ва муштараклик, форсий (форсий-паштун, форсий-дарий) ва инглиз тилида ижод қилувчи афғон диаспора ёзувчилари таснифи, Шарқ ва Ғарб анъаналари кесишуви, ҳар икки мамлакат маданияти ҳамда қадриятларини инкор этмаган ҳолда диаспора адабиётининг яратилиши ҳамда тиллар ва маданиятлараро узвийлик, биографик тамойиллар, макон ва замон мутаносиблиги бадиий концептуал яхлитликда илмий-назарий умумлашма хулосаларидан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида бажарилган ИТД-1, А-1-209 рақамли “Маданиятлараро ва коммуникатив ёндашув нигоҳида магистратура мутахассислиги (инглиз тили) бўйича назарий фанлардан инглиз тилида дарслик ва ўқув қўлланмалар яратиш ва ўзбекча-инглизча-русча лингвистик терминлар луғатини тузиш” номли амалий лойиҳа мавзуси доирасида магистратура мутахассислиги (инглиз тили) учун “Theory of Intercultural Communication” ўқув қўлланмасининг “Cultural Specificity of Discourse Organization” деб номланган тўртинчи бобининг биринчи, учинчи ва тўртинчи параграфларини ёзишда фойдаланилган (Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги 2020 йил 20 августдаги 89-03-2894-сонли маълумотномаси). Натижада Холид Ҳусайний асарлари инглиз тилида ёзилган бўлса ҳам, афғон, форс, араб ва туркий тиллардаги терминларни маҳорат билан қўллаши диаспора адабиётининг назарий тамойилларини белгилаши, тил ва маданиятнинг муштараклиги афғонларга хос миллий колоритни шакллантириши шарқ ижодкорларининг шеърий сатрлари ёзувчи романларида синкретизмни юзага келтириши билан боғлиқ илмий-назарий маълумотлар мукаммаллаштирилган; 
тиллар ва маданиятлараро тўқнашув, биографик метод тамойиллари, замон ва макон мутаносиблиги ҳамда диаспора адабиёти борасида бадиий-концептуал яхлитликда чиқарилган илмий-назарий умумлашмалардан бадиий асар таржимаси билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилишда (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси 2020 йил 4 мартдаги  01-03-07/368-сон  маълумотномаси); афғон халқи оғзаки ижоди намуналарининг ёзувчи романларидаги ифодаси орқали аниқланган муаллиф шахсияти, бадиий маҳорат, ёзувчи услуби масалалари ва адиб асарларининг ўзига хос жанрий хусусиятларидан ЁА1-ОТ-1-11965-рақамли “Ўқувчиларда номоддий маданий меросни муҳофаза қилиш тизимини шакллантириш” мавзусидаги ёш олимларнинг амалий лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги 2020 йил 20 августдаги 89-03-2894-сонли маълумотномаси). Натижада адиб асарларида шаклий ихчамлик, фалсафий мушоҳаданинг теранлиги, мантиқий изчиллик каби назарий қонуниятларни аниқлашга хизмат қилган; 
Холид Ҳусайний асарларида диаспора анъаналари асосида тарих ҳақиқатини бадиият ҳосиласига айлантириш, ёзувчининг образли тафаккури асосида Афғонистондаги ижтимоий ҳаёт тарзининг ҳаққоний ифодаси адабий-эстетик кашф этилишига доир илмий-назарий қарашлар таҳлили асосида Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги Маданий-маърифий муассасалар ва номоддий миллий меросни ривожлантириш шўъбаси томонидан ўзбек халқининг бой миллий тил анъаналари, номоддий маданий мероси, ижтимоий қадриятларимизнинг миллатлараро муносабатларни йўлга қўйиш ва алоқаларни мустаҳкамлаш борасида тузилган «Мамлакатимизда миллатлараро муносабатларни янада ривожлантириш ва уйғунлаштириш»га доир услубий кўрсатмаларни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2019 йил 27 сентябрдаги 01-12-14-872-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши орқали Афғон-Америка адабиётининг ўзбек адабиётшунослигида кенг қамровли ўрганилиши ва унинг ўзига хос хусусиятларини тадқиқ этилишига эришилган;
Афғон-америка адабиётида ёзувчи романлари мавзуси юрт, болалик, аёллик ва оила перспективаларига ажратилиб, урушдан олдинги, уруш ва урушдан сўнгги даврларда халқнинг ижтимоий турмуш тарзи, оила-аёл-бола концептларини адабий-эстетик ижодий-эстетик тамойилларини очиб бериши хақидаги маълумотлардан “O’zbekiston tarixi” телеканали “Xayrli kun” кўрсатувининг “Жаҳон адабиётида дидактика” мавзусига бағишланган сонини тайёрлашда фойдаланилган (O’zbekiston Milliy Teleradiokompaniyasi 2020 йил 10 июлдаги 02-40-735-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек адиблари ва афғон-америка ёзувчиси Холид Ҳусайний ижодидаги муштараклик ва ўзига хосликни қиёсий-типологик таҳлил этиш имкониятини берган.