Yuldasheva Govxerjanning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «O‘zbekiston Respublikasida konsullik huquqining shakllanishi va rivojlanishi», 12.00.10 – Xalqaro huquq (yuridik fanlar).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.4.DSc/Yu91.
Ilmiy maslahatchi: Saidov Akmal Xolmatovich, yuridik fanlar doktori, professor, akademik.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi qoshidagi Yuristlar malakasini oshirish markazi, DSc.07/27.02.2020.Yu.108.01. 
Rasmiy opponentlar: Otaxonov Foziljon Xaydarovich, yuridik fanlar doktori, professor; Bobokulov Inomjon Ibragimovich, yuridik fanlar doktori, dotsent; Nugmanov Nugman Abdullaevich, yuridik fanlar doktori.
Etakchi tashkilot: O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona kumitasining Bojxona instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi konsullik huquqi shakllanishi va rivojlanishining nazariy-metodologik asoslarini, konsullik muassasalarining tashkil etilishi va faoliyatining normativ-huquqiy asoslarini takomillashtirish bo‘yicha huquqiy, amaliy takliflar va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
davlatlar o‘z hududida tug‘ilishni ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha xizmatlarning mavjudligini hamda tegishli xalqaro-huquqiy hujjatlar va xorijiy mamlakatlarning milliy qonunchiligiga muvofiq migrantlar, boshpana izlovchilar, qochoqlar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarning farzandlari uchun mazkur xizmatlardan foydalanish imkoniyatini oshirish zarurligi asoslantirilgan;
migrantlarning inson huquqlarini samarali ximoya qilish bilan bog‘lik muammolarini hal qilish, shu jumladan, hujjatsiz yoki noqonuniy asosda mamlakatda bo‘lgan migrantlarni qaytarish va ularning reintegratsiyasini amalga oshirish zarurligi asoslantirilgan;
konsullik mansabdor shaxsining jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini elektron shaklda qabul qilish va ko‘rib chiqishga oid majburiyatlari, konsullik muassasasida moliyaviy yordam olgan fuqarolarning ushbu mablag‘larni qoplab berishi tartibi va mexanizmi, odam savdosi jabrdiydalari bo‘lgan fuqarolarga yordam ko‘rsatishning tartibi va mexanizmlari, xorijiy mamlakatlarda bedarak yo‘qolgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini qidirishning huquqiy asoslari, O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga nisbatan homiylik va vasiylikni rasmiylashtirish jarayonining huquqiy asoslari, konsullik okrugi hududida tabiiy va texnogen xarakterdagi favqulodda vaziyatlar, ommaviy tartibsizliklar va terrorchilik harakatlari sodir bo‘lganda O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini himoya qilish va xavfsizligini ta’minlashning huquqiy asoslari, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi faxriy konsullarining huquqiy maqomi, vazifalari va faoliyatining huquqiy asoslari yuzasidan konsullik sohasiga oid qonunchilikni takomillashtirishga qaratilgan aniq takliflar ishlab chiqilgan;
xorijiy davlatlarning O‘zbekiston Respublikasi hududidagi konsullik muassasalari va ularning xodimlarining hamda O‘zbekiston Respublikasining xorijdagi konsullik muassasalari va ularning xodimlarining immunitetlari va imtiyozlari yuzasidan bojxona qonunchiligini takomillashtirish zarurati asoslantirilgan;
chet davlatlarning diplomatik, konsullik va boshqa vakolatxonalarini, xalqaro tashkilotlar vakolatxonalarini ichki ishlar organlarining o‘ta muhim, toifalangan qo‘riqlash ob’ektlari qatoriga  kiritish zarurati asoslantirilgan;
chet davlatlarning diplomatik, konsullik va boshqa vakolatxonalariga, xalqaro tashkilotlarga tegishli bo‘lgan transport vositalari hamda maxsus mo‘ljallangan transport vositalaridan tabiiy ofat yuz bergan joyga borish, shoshilinch tibbiy yordamga muhtoj fuqarolarni tibbiy muassasalarga olib borish, jinoyat sodir etgan shaxslarni ta’qib qilish va ichki ishlar organlariga olib kelish, hodisa joyiga yoki ichki ishlar organlarining shaxsiy tarkibini jangovar trevoga bo‘yicha to‘plash joyiga borish uchun foydalanishi mumkin emasligi asoslantirilgan; 
chet davlat  fuqaroligini qabul qilgan shaxs ushbu fakt haqida o‘ttiz kun ichida O‘zbekiston Respublikasining ichki ishlar organlariga yoki chet eldagi konsullik muassasalariga xabar berishi shartligi asoslantirilgan;
chet elda doimiy yashaydigan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari tomonidan chet elda farzand asrab olishni rasmiylashtirish jarayonini takomillashtirish bo‘yicha taklif ishlab chiqilgan; 
chet davlatlar muassasalari, tashkilotlari va fuqarolari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi muassasalari, tashkilotlari va fuqarolariga yoki chet ellik shaxslarga nisbatan chet el huquqi normalari asosida belgilangan shakl bo‘yicha berilgan, tuzilgan yoki tasdiqlangan hujjatlar, O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiy sudlari tomonidan faqatgina konsullik legallashtiruvi mavjud bo‘lganda yoxud ularga apostil` qo‘yilgan bo‘lsa, qabul qilinishi haqida taklif ishlab chiqilgan;
pandemiya davrida konsullik muassasalari joylashgan davlat hududidagi o‘z davlati fuqarolariga yordam berish va ko‘maklashish masalalarini xalqaro-huquqiy takomillashtirish zarurati asoslantirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Konsullik masalalariga oid qonun hujjatlarini takomillashtirish bo‘yicha olib borilgan ilmiy tadqiqot natijalari quyidagilarda foydalanilgan:
davlatlar o‘z hududida tug‘ilishni ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha xizmatlarning mavjudligini hamda tegishli xalqaro-huquqiy hujjatlar va xorijiy mamlakatlarning milliy qonunchiligiga muvofiq migrantlar, boshpana izlovchilar, qochoqlar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarning farzandlari uchun mazkur xizmatlardan foydalanish imkoniyatini oshirish taklifi BMT Inson huquqlari bo‘yicha Kengashining 2020 yil 19 iyundagi 43/5-sonli “Tug‘ilganlikni ro‘yxatdan o‘tkazish va turgan joyidan qat’iy nazar har bir insonning huquq sub’ektliligini tan olishga bo‘lgan huquqi to‘g‘risida”gi Rezolyusiyaning 2-bandida o‘z aksini topgan (O‘zbekiston Respublikasining Jeneva shahridagi BMT bo‘linmasi va boshqa xalqaro tashkilotlar huzuridagi Doimiy vakolatxonasining 2020 yil 28 avgustdagi UZ/UN/20-217-son ma’lumotnomasi). Ushbu takliflar migrantlar, boshpana izlovchilar, qochoqlar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar farzandlarining huquqlarini ta’minlashga xizmat qilgan;
Migrantlarning inson huquqlarini samarali himoya qilish bilan bog‘liq muammolarini hal qilish, shu jumladan hujjatsiz yoki noqonuniy asosda mamlakatda bo‘lgan migrantlarni qaytarish va ularning reintegratsiyasini amalga oshirish  taklifi BMT Inson huquqlari bo‘yicha Kengashining 2020 yil 19 iyundagi 43/6-sonli “Migrantlarning inson huquqlari: migrantlarning inson huquqlari to‘g‘risidagi masala bo‘yicha Maxsus ma’ruzachi mandati” Rezolyusiyasining 1-bandida o‘z aksini topgan (O‘zbekiston Respublikasining Jeneva shahridagi BMT bo‘linmasi va boshqa xalqaro tashkilotlar huzuridagi Doimiy vakolatxonasining 2020 yil 28 avgustdagi UZ/UN/20-217-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur takliflar hujjatsiz yoki noqonuniy asosda mamlakatda bo‘lgan migrantlarning huquqlarini himoya qilishga xizmat qilgan;
konsullikning fuqarolar va yuridik shaxslarga, yashash uchun mablag‘larsiz qolgan, odam savdosidan jabrlangan, ushlab turilgan, qamoqqa olingan, ma’muriy qamoqqa olingan va ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan yoxud bedarak yo‘qolgan, farzandlikka olingan voyaga etmagan, vasiylik yoki homiylik belgilanishiga muhtoj bo‘lgan, konsullik okrugi hududida tabiiy va texnogen xususiyatga ega favqulodda vaziyatlar, qurolli mojarolar, ommaviy tartibsizliklar vujudga kelganda va terrorchilik harakatlari sodir etilganda O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining xavfsizligini ta’minlashga taalluqli funksiyalari hamda O‘zbekiston Respublikasi faxriy konsulining maqomi yuzasidan takliflar O‘zbekiston Respublikasining 2019 yil 17 yanvardagi “O‘zbekiston Respublikasi Konsullik ustavini tasliqlash to‘g‘risida”gi O‘RQ-517-son Qonuni bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi Konsullik ustavining 15-moddasi ikkinchi qismi, 20-moddasi uchinchi, beshinchi qismlari, 21-moddasi, 23-moddasi oltinchi qismi, 30, 32-moddasi, 40-moddasi ikkinchi, beshinchi qismlari normalarini shakllantirishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Xalqaro ishlar va parlamentlararo aloqalar qo‘mitasining 2019 yil 25 noyabrdagi 10/1-783-son ma’lumotnomasi). Ushbu takliflarning kiritilishi xorijiy mamlakatlardagi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining huquq va manfaatlarini samarali himoya qilinishini, konsullik mansabdor shaxslarning majburiyatlarini kuchaytirishni, shuningdek, faxriy konsullarining huquqiy maqomi, vazifalari va faoliyatining huquqiy asoslarini mustahkamlashga xizmat qilgan;
xorijiy davlatlarning O‘zbekiston Respublikasi hududidagi konsullik muassasalari va ularning xodimlarining hamda O‘zbekiston Respublikasining xorijdagi konsullik muassasalari va ularning xodimlarining immunitetlari va imtiyozlari yuzasidan bojxona qonunchiligini takomillashtirishga oid takliflar O‘zbekiston Respublikasining 2016 yil 20 yanvardagi “O‘zbekiston Respublikasining Bojxona kodeksini tasdiqlash to‘g‘risida”gi O‘RQ-400-son qonuni bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi Bojxona kodeksining 298, 399, 404, 406-moddalarida o‘z aksini topgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Qonunchilik va sud-huquq masalalari qo‘mitasining 2018 yil 22 oktyabrdagi 06-21/1542-son ma’lumotnomasi). Bu xorijiy davlatlarning konsullik muassasalari va O‘zbekiston Respublikasining konsullik muassasalari va ularning chet eldagi xodimlariga imtiyozlar va immunitetlar berilishiga, shu jumladan, ushbu imtiyozlar buzilishining oldini olishga yordam beradigan bojxona imtiyozlari berilishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan;
chet davlatlar muassasalari, tashkilotlari va fuqarolari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi muassasalari, tashkilotlari va fuqarolariga yoki chet ellik shaxslarga nisbatan chet el huquqi normalari asosida belgilangan shakl bo‘yicha berilgan, tuzilgan yoki tasdiqlangan hujjatlar, O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiy sudlari tomonidan faqat konsullik legallashtiruvi mavjud bo‘lganda yoxud ularga apostil` qo‘yilgan bo‘lsa, qabul qilinishi mumkinligi haqidagi taklif O‘zbekiston Respublikasining 2018 yil 24 yanvardagi “O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksini tasdiqlash haqida”gi O‘RQ-461-son Qonuni bilan qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksining 246-moddasi 1-qismida o‘z aksini topgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Qonunchilik va sud-huquq masalalari qo‘mitasining 2018 yil 24 oktyabrdagi 06/1-05/743J-son ma’lumotnomasi). Ushbu taklifning amalga oshirilishi huquqni qo‘llash amaliyotini soddalashtirish va takomillashtirishga, shuningdek, sud muhokamasi jarayonida O‘zbekiston va xorijiy jismoniy va yuridik shaxslarning qonuniy manfaatlarini himoya qilishga xizmat qilgan.