Расулов Маъмуржон Фозилжонович
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистонда тарихий ва маданий ёдгорликларнинг аҳволи ҳамда уларга бўлган муносабатнинг трансформацияси (1980 – 2019 йй.)», 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.4.PhD/Tar329.
Илмий раҳбар: Маврулов Абдухалил Абдулхаевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, PhD. DSc. 03/30. 12.2019. Tar.01.04.
Расмий оппонентлар: Исмоилова Жаннат Хамидовна, тарих фанлари доктори, профессор; Ражабов Қаҳрамон Кенжаевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади 1980–2019 йилларда Ўзбекистонда мавжуд бўлган тарихий-маданий ёдгорликларнинг ҳолати ва уларга бўлган муносабатнинг трансформациясини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
1980 йилларда тарих ва маданият ёдгорликларини таъмирлаш-тиклаш борасида амалга оширилган ишлар аксарият ҳолларда бошқа мақсадларда фойдаланиш учун мослаштирилган бўлиб, натижада кўплаб меъморчилик обидалар лойиҳаларининг ўзгартирилиши, уларнинг ўз мазмун-моҳиятидан бегоналаштирилиши ва тарихий қадр-қимматини пасайтириш, ҳатто айрим ёдгорликларнинг тарихий хусусиятини бутунлай йўқотишга олиб келганлиги аниқланган;
тарихий-маданий ёдгорликларни муҳофаза қилиш, сақлаш ва таъмирлаш-тиклаш ишларида вужудга келган муаммоларда бир томондан инсон омили, иккинчи томондан табиий-экологик вазият ҳам салбий таъсир кўрсатиб, мутасадди ташкилотлар томонидан тарихий-маданий ёдгорликларни муҳофаза қилиш ва таъмирлаш-тиклаш ишлари амалга оширилиши жараёнида аграр, қурилиш, савдо-кооператив ташкилотлар, ишлаб чиқариш бирлашмалари, ҳарбий қисмлар, айрим ҳолатларда соҳага оид муассасаларнинг ўзлари томонидан ёдгорликларга катта зарар етказилганлиги очиб берилган;
мустақиллик йилларида тарихий-маданий меросдан маданий-маърифий мақсадларда фойдаланиш шаклларида кескин трансформацион жараёнлар кузатилиб, кўплаб меъморий иншоотлар (масжид ва мадрасалар) ўз функциясини бажариш баробарида ёш авлод онгига миллий ва диний қадриятларни сингдириш, маданий меросни кенг тарғиб қилиш, мамлакат аҳолиси, айниқса, ёш авлод онгида тарихий тафаккурни шакллантириш, аждодлар мероси, миллий анъана ва қадриятларга ҳурмат ҳиссини уйғотиш учун хизмат қила бошлаганлиги асосланган;
мамлакат ҳудудидаги мавжуд тарихий-маданий обидаларни таъмирлаш ва тиклаш ишларини моддий жиҳатдан таъминлаш, шунингдек, туризмни даромад келтирувчи муҳим тармоққа айлантириш борасида ишлар амалга оширилиши жараёнида тарихий-маданий ёдгорликлар мажмуалари халқаро ва республика миқёсида маданий-маърифий тадбирлар ўтказиладиган масканга айланиб, улар соҳада миллий брендни яратишга хизмат қилаётганлиги очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тарихий-маданий ёдгорликларни муҳофаза қилиш, уларни таъмирлаш-тиклаш ва улардан фойдаланиш, мустақиллик йилларида уларга бўлган муносабатнинг ўзгариши тарихини тадқиқ этиш давомида олинган илмий натижалар асосида:
мустақиллик йилларида тарихий-маданий меросдан маданий-маърифий мақсадларда фойдаланиш шаклларида кескин трансформацион жараёнлар натижасида Пир Сиддиқ мажмуаси, Киргил ота мозор зиёратгоҳи, Саид Аҳмад Эшон, Ғозиён (бугунги кунда мавжуд), Қози Калон (1956 йилда бутунлай бузиб ташланган) мадрасаларга таъсири ҳақидаги илмий маълумотлардан мазкур маданий мерос объектларининг тарихини ёритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2019 йил 8 ноябрдаги 01-12-14-5609-сон маълумотномаси). Мазкур маълумотлар ёш авлод онгига миллий маданият ва диний қадриятларни сингдириш, маданий меросни кенг тарғиб қилиш, мамлакат аҳолиси, айниқса, ёш авлод онгида тарихий тафаккурни шакллантириш имконини берган;
тадқиқот иши доирасида олинган тарихий-маданий ёдгорликларни муҳофаза қилиш, сақлаш ва таъмирлаш-тиклаш ишларида вужудга келган муаммоларни баратараф қилишга оид илмий натижалардан Ўзбекистон Республикаси миллий телерадиокомпаниясининг “Dunyo boʻylab” телеканалида 2019 йилда эфирга узатилган “Экспедиция” илмий-маърифий кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси миллий телерадиокомпанияси “Dunyo boʻylab” телеканали” давлат унитар корхонасининг 2019 йил 1 августдаги 08-14-337-сон маълумотномаси). Тақдим этилган маълумотлар мақбара ва зиёратгоҳарнинг ички туризм, хусусан, зиёрат туризмини ривожлантиришдаги аҳамиятини оширишга, ёшларни улуғ алломаларимиз яратган бебаҳо меросни ўрганиш, уни ҳурмат қилиш руҳида тарбиялаш ишларини янада кучайтиришга хизмат қилган.