Пулатова Малоҳат Рихсибаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Шарқ мумтоз адабиётида “Арбаъин” ёзиш анъаналари (Жомий, Навоий ва Фузулий асарлари мисолида)”, 10.00.10 – Матншунослик ва адабий манбашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Fil.188.
Илмий раҳбар: Имомназаров Муҳаммаджон Султонович, филология фанлари доктори, профессор 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Расмий оппонентлар: Шодмонов Нафас Намозович, филология фанлари доктори, профессор; Очилов Эргаш Закирович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат Ўзбек тили ва адабиёти университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жомий, Навоий ва Фузулий “Арбаъин”–“Чиҳил ҳадис” асарларининг матншунослик ва адабий манбашунослик нуқтаи назаридан ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Дастлаб араб тилида турли маъноларда ишлатилган “арбаъин” истилоҳи ўз тарихий этимологик тараққиётида VIII-XII асрлар давомида соф диний адабиётдаги бир жанр маъносини касб этиб, кейинги ривожланиш жараёнида унинг мавзулар доираси фалсафий-тасаввуфий ва адабий йўналишлар сари кенгайиб борганлиги асосланган;
Жомий ва Навоий “Арбаъин” – “Чиҳил ҳадис” асарларининг қўлёзма нусхаларининг матншунослик тадқиқи асосида форс-тожик ва туркий шеъриятда XV асрга келиб айнан Жомий, Навоий ва Фузулийнинг арбаъинлари пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в)нинг ижтимоий-аҳлоқий мазмундаги 40 та ҳадисини шеърий қитъалар туркуми сифатида шарҳлаш асосида мустақил адабий-бадиий жанр сифатида намоён бўлганлиги исботланган; 
Жомий, Навоий ва Фузулий яратган “Арбаъин”лар бир хил ҳадислар шарҳига бағишланганлигига қарамай, улар араб тилидаги ҳадисларнинг форс ва туркий тилларидаги оддийгина таржимаси эмас, балки ҳар бир шоирнинг ўзига хос миллий ва эстетик концепциядаги фарқлар туфайли ҳар бири бугунги кунда ҳам ўз тарбиявий аҳамиятини сақлаб келаётган алоҳида бадиий асарлар эканлиги далилланган;
мусулмон минтақа адабиётида турли мавзудаги 40 та ҳадисни наср ёки назмда шарҳлаш негизида асрлар давомида “арбаъин” ёзиш анъанаси юзага келганлиги ва кейинги даврларда ҳам бу анъана давом этганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Шарқ мумтоз адабиётида “Арбаъин” ёзиш анъаналари (Жомий, Навоий ва Фузулий асарлари мисолида) мавзуси бўйича олинган натижалар асосида:
диссертациянинг “Арбаъин” (“اربعين”) – “Чиҳил ҳадис” (“چهل حدیث) асарларида Куръони карим ва ҳадисларнинг адабий талқини, Жомий, Алишер Навоий “Арбаъин” асарларининг қўлёзма нусхалари тавсифи каби масалаларга оид маълумотлардан Имом Бухорий халқаро илмий тадқиқот маркази вазифаларидан бири бўлган муқаддас қадриятларимизни ўзида ифода этган манбаларни тизимли таҳлил этишда, адабиётшунослик, адабий манбашунослик фанлари бўйича “Имом Бухорий таърифи” номли рисоланинг Имом Бухорий ҳаёти ва маънавий меросини ўрганиш қисмида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг 12 февралдаги 02/54-сон далолатномаси). Ушбу илмий натижаларнинг қўлланиши исломшуносликка оид “Арбаъин” асарлари манбаларини жамиятга етказишнинг назарий-методологик усуллари билан бирга комил инсон ҳақидаги қарашлар, миллий қадриятлар асосида жамият дунёқарашини соғлом ҳолатда кенгайтиришда муҳим аҳамият касб этган;
диссертациянинг арбаъинларда Қуръони карим ва ҳадисларнинг адабий талқини масалалари билан боғлиқ илмий-назарий хулосаларнинг натижаларидан Халқаро ислом академиясининг “ПЗ-20170930192-“Ҳаким ат-Термизийнинг “Наводир ал-усул” ва “Масоил” асарларининг танқидий матнини тайёрлаш ва сайланмасини нашр этиш” амалий лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг 2019 йил 29 августдаги 2348-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа доирасида яратилган “Тасаввуф” ўқув қўлланмасидаги “Арбаъин ҳадис” мавзусига бағишланган қисмини ёритишда фойдаланилган;
“Арбаъин”ларда Қуръони Карим ва ҳадисларнинг адабий талқини, Жомий, Навоий, Фузулий “Арбаъин”ларининг Шарқ мумтоз адабиёти анъаналари ривожига қўшган ҳиссаси, арбаъинлардаги бадиий маҳорат масалалари, бадиий тил услублари юзасидан олинган назарий хулосалардан “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Бедорлик”, “Адабий жараён”, “Жаҳон адабиёти” радиоэшиттиришларида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДУКнинг 2019 йил 20-августдаги O‘z/r-1-157-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши адабиёт ихлосмандлари, ўзбек китобхонлари ва радиотингловчилар учун шарқ адабиётида кенг тарқалган маънавий-ахлоқий йўналишдаги асарлар яратиш анъаналарининг мумтоз адабиётда ҳам кенг қўлланилганини маълумот беришда муҳим манба вазифасини бажарган.