Саримсоков Хуршид Абдималиковичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Инглиз ва ўзбек тилларида спорт терминларининг чоғиштирма тадқиқи», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.1.PhD/Ped466.
Илмий раҳбар: Палуанова Халифа Дарибаевна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Ped.27.01.
Расмий оппонентлар: Носиров Абдурахим Абдимуталипович, филология педагогика фанлари доктори, профессор; Агзамова Дилдора Баходировна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: инглиз ва ўзбек тилларидаги спортга оид терминнинг структур-семантик, деривацион хусусиятларини ўхшаш ва фарқли жиҳатларини ёритиш ва фразеологик лексик бирликларнинг терминологик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
спорт терминларининг чоғиштириш орқали тадқиқотга тортилган тилларнинг морфологик, лексик-семантик, функционал-семантик ва синтактик усулларининг ясалишида тилларга хос бўлган алломорфлик ва изоморфлик хусусиятлари далилланган;
мазкур соҳага оид образли, мотивланган фразеологик бирликларнинг семантик таҳлиллари натижасида фразеологик бирликларнинг термин сифатида хосланиши асослаб берилган;
спорт соҳасига оид терминларнинг тарихий-генетик илдизлари аниқланиб, уларнинг лингвистик тадрижий тараққиёт босқичларидаги семантик ва фонетик ўзгаришлар фактик-аналитик манбаларга мувофиқ асосланган;
инглиз ва ўзбек тиллари таркибида мавжуд спортга оид ўзлашма лексик бирликлари тарихий-қиёсий усул асосида аслияти ва ареал-ҳудудий миқдор кўрсатгичи аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Инглиз ва ўзбек тилларида спорт терминларининг чоғиштирма тадқиқи бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий натижалари асосида:
спорт терминларининг чоғиштириш орқали тадқиқотга тортилган тилларнинг морфологик, лексик-семантик, функционал-семантик ва синтактик усуллар ясалишига оид хулоса ва таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги тасарруфидаги Болалар ва ўсмирлар спорт мактаб соҳа мутахассисларини тайёрлаш учун яратилган ўқув методик комплексини бойитишда фойдаланган (Жисмоний тарбия ва Спорт вазирлиги 2019 йил 26 июндаги 03-07-08-2299 сонли маълумотномаси). Натижада спорт таълими йўналишларидаги ўқувчи ва мураббийлар учун терминларни ёритиб бериш ва қўллаш бўйича методик дастурлар такомиллаштириш имконини берган;
мазкур соҳага оид образли, мотивланган фразеологик бирликларнинг асл тилдан бошқа тилга ўзлашиши ва уларнинг терминологик хосланишига оид хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги тасарруфидаги Болалар ва ўсмирлар спорт мактаб соҳа мутахассисларини тайёрлаш учун яратилган ўқув методик комплексини такомиллаштиришда фойдаланилган (Жисмоний тарбия ва Спорт вазирлиги 2019 йил 26 июндаги 03-07-08-2299 сонли маълумотномаси). Натижада соҳа фан дастури ва методик таъминот лексикаси бойишига хизмат қилган;
спорт соҳасига оид терминларнинг тарихий-генетик илдизлари, тадрижий тараққиёт босқичлари, мавжуд сўзларнинг қайта услубий чегараланиши, уларнинг семантикасидаги ўзига хос ўзгариш ва янгиланишларга оид хулосалардан Порту университети FEUP - Faculdade de Engenharia Unversidade do Porto таълим йўналиши илмий қўлланмасида фойдаланилган (Порту университети 2019 йил 10 сентябрдаги -4200-465 PORTO-NIPC 600 027 716 сонли маълумотномаси). Натижада соҳага оид ўқув материалларини назарий жиҳатдан такомиллаштиришга самарали манба бўлиб хизмат қилган;
инглиз ва ўзбек тиллари таркибида мавжуд спортга оид ўзлашма лексик бирликлар аслиятига кўра ареал - ҳудудий миқдор кўрсатгичига доир илмий назарий хулосаларидан Европа Иттифоқи томонидан таъсис этилган IMEP, яъни “Internalisation and Modernization of Education and Processes” мавзусидаги лойиҳада манба сифатида фойдаланилган (IMEP institutional coordinator нинг 2018 йил 30 декбардаги 2015-3722/001-001-сонли маълумотномаси). Натижада ушбу амалий лойиҳа доирасида яратилган дарслик ва ўқув-услубий мажмуа янги илмий далиллар билан бойитиш имкони яратилган.