Арепбаев Исламбек Муратбаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоғистон айрим кўлларининг овланадиган қушлари фаунаси ва экологияси», 03.00.06 – Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.4.PhD/B393.
Илмий раҳбар: Аметов Якуб Идрисович, биология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.12.2019.В.20.04.
Расмий оппонентлар: Холбоев Фахриддин Рахмонкулович, биология фанлари доктори; Алламуратов Шадымурат Торемуратович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Хоразм Маъмун академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақалпоғистон кўлларида тарқалган овланадиган қушлар фаунасининг замонавий ҳолатини аниқлаш, уларнинг биоэкологик хусусиятларини асослаш ҳамда барқарор фойдаланиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Қорақалпоғистонда овланадиган қушларнинг 48 турдан, шу жумладан кўлларда 34 турдан таркиб топган замонавий тур хилма-хиллиги аниқланган;
илк бор Қорақалпоғистон кўлларида яшайдиган овланадиган қушларнинг паразитофаунаси аниқланган;
Қорақалпоғистоннинг Судочье кўлида тарқалган овланадиган қушларнинг характерли турларининг сони аниқланган ва уларнинг мавсумий ўзгаришлари асосланган;
Қорақалпоғистон кўлларида тарқалган овланадиган қушларнинг характерли 9 та турининг биоэкологик хусусиятлари очиб берилган;
овланадиган турлар ва уларнинг яшаш муҳитларига таъсир этувчи антропоген омиллар ва хавфлар аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Яшаш муҳитининг ўзгарувчан шароитида Қорақалпоғистон Республикасида овланадиган қушлар фаунаси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
кўллар тизимида овланадиган камёб қуш турларини инвентаризациялаш, уларни салбий экологик омиллар ва браконьерлардан муҳофаза қилиш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Қўнғирот ва Муйноқ тумани табиатни муҳофаза қилиш амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитасининг 2020 йил 12 июндаги 02/18-1227-сон маълумотномаси). Натижада, республикада учрайдиган овланадиган камёб қушларнинг, шу жумладан оқ пешонали ғоз Anser albifrons, дала ғози Anser fabalis, ҳайдарқуш Aythya marila ва ўртача чераг Mergus serrator нинг бош сонини аниқлаш ва уларни йўқолиб кетиш хавфини камайтириш имконини берган;
ўрмон фонди ерларида яшовчи овланадиган қушларнинг давлат кадастрини юритиш ва улардан оқилона фойдаланиш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Қўнғирот ва Муйноқ тумани ўрмон хўжалиги амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Ўрмон хўжалиги қўмитасининг 2020 йил 12 июндаги 253-сон маълумотномаси). Натижада, ўрмон хўжалиги ҳудудларида ёввойи ғоз Anser anser, ёввойи ўрдак Anas platyrhynchos, олмабош ўрдак Netta rufina ва қашқалдоқларнинг Fulica atra мавсумий бош сонини аниқлаш ва популяциялари турғунлигини сақлаб қолиш имконини берган;
ғозсимон қушларнинг гельминтлар билан зарарланишини мониторинглаш ва профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш бўйича ишлаб чиқилган чора-тадбирлар Муйноқ ва Тахтакўпир тумани худудий бўлимлари амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2020 йил 6 июлдаги 33/04-282-сон маълумотномаси). Натижада, кўлларида яшайдиган овланадиган ғозсимон қушларнинг трематода, нематода, акантасефалалар ва цестода гельминтлари билан зарарланишини аниқлаш ва зарарланиш хавфини камайтириш имконини берган.