Илхамов Нортой Мурадовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сазавот экинларининг тежамкор суғориш усулларини такомиллаштириш”, 06.01.02-Мелиорация ва суғорма деҳқончилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В.2019.4.DSc/Qx36.
Илмий маслаҳатчи: Нурматов Шермат Нурматович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Авлиёқулов Мирзаолим Авазович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Исашев Анваржон, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Арамов Музаффар Хошимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ирригация ва сув муаммолари илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тежамли суғориш усулларидан ва органик ўғитлардан гектарига 40 тоннадан солиб сабзавотчилик шароитида сабзавот экинларидан юқори ва сифатли ҳосил олиш ҳамда экин майдонларини  ҳосилдорлигни ошириш, мақбул экиш схемалари ва ТСТ-(томчилатиб суғориш тизимида)да томчилатгичлар орасидаги масофаларни аниқлаш, сув сарфини камайтириш, тупроқни физик ва агрокимёвий хоссаларини яхшилаш ва унумдорлигини ошириш, экинлардан юқори ҳосил олиш имконини берувчи агротехнологиялар элементларини  такомиллаштириш ҳамда экин майдонларини фитосанитар ҳолатини яхшиловчи тежамкор суғориш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор Ўзбекистоннинг суғориладиган типик бўз тупроқлари шароитида сабзавот экинларини суғоришнинг мақбул сувтежамкор томчилатиб ва қора полиэтилен плёнка остидан томчилатиб суғориш усули  такомиллаштирилган;
тупроқнинг сув-физик хоссалари, унумдорлигини  яхшилаши ҳосилдорликни ошишига ва сабзаот экинларининг турлари ва навлари ҳамда суғориш усулларининг ўзаро боғлиқлиги аниқланган;
сабзавот экинлари ва картошкани тежамкор ва такомиллаштирилган суғориш усулларида етиштиришда мавсумий суғориш меъёрлари аниқланган;
сабзавот экинларини турли суғориш усулларида тупроқнинг намланиш даражаси, қатлами,ва бир центнер ҳосил етиштириш учун кетган сув сарфи аниқланган;
баҳорги ва ёзги мавсумда сувтежамкор суғориш усулларига боғлиқ ҳолда сабзавот экинларининг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлиги ҳамда ҳосил сифатини ошишига  таъсири аниқланган;
сабзавот экинлари ва картошкани томчилатиб суғоришда такомиллаштиришнинг мақбул оралиғи 10-20 см бўлиши аниқланган ва сув сарфини камайишига, ҳосилдорлик ва маҳсулот сифатини ошишига ижобий таъсири аниқланган;
сабзавот экинлари турли тежамкор суғориш усулларида парваришланганда дала майдонининг фитосанитар ҳолати, яъни бегона ўтлар босиши, зараркунандалар зичлиги ва касалликлар тарқалишининг камайиш даражаси  аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистонда тежамкор суғориш усулларини сабзавот экинларида такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот ишлари натижалари асосида:
сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари учун «Сабзавот экинларининг тежамкор суғориш усулларини такомиллаштириш» тавсияномаси тасдиқланган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 20-февралдаги №04/25-637-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида сувтежовчи қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
сабзавот экинларида томчилатиб суғориш технологиясини қўллашни такомиллаштириш ишланмаси Тошкент вилояти Тошкент туманидаги «NSA AGRO DEVELOPMENT» MCHJ хўжалигида 1 гектар майдонда сабзавот экинларидан ширин қалампир ва помидор экинларида жорий этилган бўлиб, шундан 0,1 гектарида қора полиэтилен плёнка остидан томчилатиб суғориш технологияси қўлланилган. (Сув хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 20-февралдаги №04/25-637-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида анъанавий суғориш усулига нисбатан 50% сув тежалиб, ширин қалампир ҳосилдорлиги 10-15% га ортган, ҳосил бир пайтда 20 кун эрта етилган, рентабеллик 35-50% ни ташкил қилган; 
сабзавот экинларини сув тежамкор суғориш усулларида парваришлаш агротехнологияси Тошкент вилояти Тошкент туманидаги «Селекта» МЧЖда 10 гектар майдонда жорий этилган (Сув хўжалиги вазирлигининг  2020 йил 20-февралдаги №04/25-637-сон маълумотномаси). Натижада ишчи кучи тежалиши ҳисобига умумий ҳаражатлар 30% га камайиши, суғоришлар қора полиэтилен плёнка остидан томчилатиб суғориш усулини қўллаб ўтказилиши ҳисобига бегона ўтлар униб чиқиши 60-70% камайган, гектаридан 10-15% қўшимча ҳосил олинган ва ҳосил 20 кун эрта етилган;
тежамкор суғориш усулларини сабзавот экинларида қўллаш ишланмаси Тошкент вилояти Тошкент туманидаги «Мақсуд барака» фермер хўжалигида 7 гектар, «Тохир ТМТ» фермер хўжалигида 6 гектар ва «Мадина Мохира» фермер хўжалигида 2 гектар, жами 15 гектар майдонда жорий қилинган. (Сув хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 20-февралдаги №04/25-637-сон маълумотномаси). Натижада суғориш сувларини 50% тежашга эришилиб, сабзавот экинларини ушбу тежамкор суғориш усулларида суғориб етиштиришда соф фойда сабзавот экинларида ўртача 7-9 миллион сўмни ташкил қилди, рентабеллик 45-60% ни ташкил қилган.