Davlatov Rasuljon Mamatqulovichning
doktorlik dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Oqsilli tolalarni modifikatsiyalash uchun samarador kompozisiyalar va ularni olish texnologiyasini ishlab chiqish», 02.00.07–Kompozision, lok-bo‘yoq va rezina materiallari kimyosi va texnologiyasi (texnika fanlari).
Talabgorning ilmiy va ilmiy-pedagogik faoliyat olib borishga layoqati bo‘yicha test sinovidan o‘tgani haqida ma’lumot: /Guvohnoma LA № 0001351/.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: 14.07.2016/B2016.3.T731.
Ilmiy maslahatchi: Ismailov Rovshan Israilovich, kimyo fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat texnika universiteti «Fan va taraqqiyot» DUK.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Umumiy va noorganik kimyo instituti, O‘zbekiston Milliy universiteti qoshidagi Polimerlar kimyosi va fizikasi ilmiy-tadqiqot markazi, Toshkent kimyo-texnologiya instituti, Toshkent davlat texnika universiteti, 14.07.2016.K/T.14.01.
Rasmiy opponentlar: Ibodullaev Axmadjon Sobirovich, texnika fanlari doktori, professor; Muxitdinov Baxodir Faxritdinovich, kimyo fanlari doktori, professor; Sobirov Bahodir Boypulatovich, texnika fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Namangan muhandislik-texnologiya instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: tabiiy oqsilli tolalarni modifikatsiyalash uchun suvda eriydigan to‘rtlamchi ammoniy tuzlari asosida polimer kompozisiya yaratish va ularni olish texnologiyasini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
erkin-radikal polimerlanish qonuniyatlariga asosan monomer to‘rtlamchi ammoniy tuz N,N-dimetil-allil-b-metakriloilgidroksietil ammoniy bromidning inisiator ishtirokidagi polimerlanishi va ular asosida oqsilli tolalarni modifikatsiyalash uchun kompozisiyalar yaratishning maqbul sharoiti aniqlangan;
suvda eruvchan polimer kompozisiyalarning funksional guruhlari va uning alohida komponentlarining oqsil tolalarning, xususan, jun va ipak tolalarining struktura, fizik-mexanik xossalari va texnologik ko‘rsatkichlariga ta’siri ko‘rsatilgan;
oqsil tolasining mexanik xossalarini yaxshilanishi, tola yuzasida mavjud bo‘lgan shikastni bartaraf etish bilan, shuningdek alohida keratin makromolekulalari kuchlanishining relaksatsiyasi va uning ustmolekulyar shakllanishi bilan bog‘liq holda o‘zgarishi aniqlangan;
tabiiy oqsilli ipak tolasi bilan β-metakriloiletil-N,N-dimetilmetilenkarboksi-ammoniy iodidning payvand sopolimerlanish jarayonini amalga oshirish sharoitlari aniqlangan va tabiiy oqsilli ipakni kimyoviy modifikatsiyalashning texnologik tizimi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
Tabiiy oqsilli tolalarni modifikatsiyalash uchun suvda eriydigan to‘rtlamchi ammoniy tuzlari asosida polimer kompozisiyalar yaratish va ularni olish texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
tabiiy oqsilli jun va ipak tolasini modifikatsiyalashda qo‘llaniladigan polimer kompozisiyalarga texnologik reglamentlar ishlab chiqilgan va tasdiqlangan («O‘zbekengilsanoat» DAK ning 2016 yil 28 oktyabrdagi DM-19-son ma’lumotnomasi). Ushbu ishlab chiqilgan reglamentlarga asosan jun va ipak tolasini to‘rtlamchi ammoniy tuzlari asosidagi kompozisiya eritmalari bilan boyitish orqali yaxshi bo‘yaluvchan va mustahkam oqsilli tola olish imkoniyati yaratildi;
suvda eruvchan yuqori molekulyarli kation sirt-faol moddalar asosidagi kompozisiya eritmasi bilan modifikatsiyalangan tabiiy oqsilli jun va ipak tolasi olish texnologiyasi «O‘zbekengilsanoat» DAK tizimiga, jumladan «Xorazm gilamlari» MChJ va «Nurli tong silk» MChJda ishlab chiqarishga joriy qilingan («O‘zbekengilsanoat» DAKning 2016 yil 6 oktyabrdagi IX-15-son ma’lumotnomasi). Mazkur ishlanmaning amaliyotga joriy etilishi oqsilli jun va ipak tolalarni samarali kompozit va modifikatorlar bilan ishlov berish asosida ularning strukturasi, fizik-mexanik xossalari va sifatini yaxshilash hamda tola iplarining uzilishini 20% ga kamaytirish imkonini beradi.
