Базарбаев Рахимназар  Джуманазаровичнинг
фан  доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Совет ҳокимиятининг 1917-1941 йилларда Қорақалпоғистондаги кадрлар сиёсати”, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В.2017.4.DSc/Tar99.
Илмий раҳбар: Кощанов Бахытбай Абдикеримович, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Тар.01.04.
Расмий оппонентлар: Махкамова Нодира Рахмоновна, тарих фанлари доктори, профессор; Хайитов Шодмон Ахмадович, тарих фанлари доктори; Бабаджанова Дилором  Бабаджановна,  тарих фанлари доктори,  профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади совет ҳокимиятининг 1917-1941 йилларда Қорақалпоғистондаги кадрлар сиёсатини ўрганиш ва таҳлил қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақалпоғистон автоном областининг ҳокимият органлари 1925 йилнинг ноябрь ойи бошларида батамом шаклланиб бўлганлиги, Қорақалпоғистон автоном областида уч гуруҳ - биринчи гуруҳ маҳаллий миллатлар (қорақалпоқлар, ўзбеклар, қозоқлар, туркманлар) орасидан кўплаб шахсларнинг юқорига лавозимларга кўтарилиш жараёни  натижасида таркиб топганлиги, иккинчи гуруҳ бошқа минтақалардан келган, аксарияти европаликлардан (руслар, татарлар), учинчи гуруҳ “эркин ва эрксизлар”дан, асосан партиясизлар, турли соҳа вакиллари ҳамда муассаса ва ташкилотларнинг техник ходимлари, сургун қилинганлардан иборат  раҳбарлар таркиби шаклланганлиги исботланган; 
Қорақалпоғистоннинг партия-давлат ва хўжалик аппаратига ишчи ва деҳқон кадрларни раҳбарлик ва масъул лавозимларга кўтариш сиёсати “Овул ва қишлоқларни советлаштириш” кампанияси билан, совет ва партия аппаратини “янгилаш”нинг зарурати билан узвий боғлиқ бўлганлиги, шу йўл билан большевикларнинг жойлардаги партия ва совет маъмуриятини мустаҳкамлашга йўналтирилган сиёсати аниқланган;
Совет ҳокимияти кадрлар сиёсатида ХХ асрнинг 20-30 йилларида ўз номенклатурасини вужудга келтириши натижасида совет, хўжалик аппаратининг уйғунлашиши юз бериб, номенклатура механизми туфайли давлат аппаратининг раҳбарлар таркибини жиддий ўзгартиришга эришилди, ҳокимиятнинг амалда монополизациялашуви, жипслашган мехнизмнинг шаклланиши кўламли кадрлар алмашинувига шароит яратганлиги исботланган;
1924-1936 йиллар Қорақалпогистонда лавозимларга қўллаб-қувватлаш сиёсий ҳаракатлар ривожланишининг авжига чиққан даври бўлиб, у оммавий–кампаниявий характердаги ҳаракатлардан бошланиб, режа асосидаги мунтазам равишдаги ишлар бир неча босқичда бўлиб ўтганлиги, лавозимларга қўллаб-қувватлаш жараёнида алоҳида эътибор ижтимоий келиб чиқишга каратилганлиги очиб берилган;
партиявий тозалаш ишлари тоталитар тузумнинг қатағонлик сиёсатининг ажралмас кисми эканлиги, саноат ва қишлоқ хўжалигида кадрларни мақсадли ва тизимли тайёрлаш асосида коммунистик мафкура ётганлиги очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Қорақалпоғистонда совет ҳукуматининг кадрлар сиёсатини ўрганиш жараёнида олинган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
совет ҳокимиятига қарши қуролли ҳаракатлар, советлар бошчилигидаги Амударё область ҳокимияти аппарати маълум бир шаклга кириб, мустаҳкамланиб бориши, унинг кадрлар масаласига кўрсатган таъсири ҳақидаги натижалардан Қорақалпоғистон Республикаси ўлкашунослик музейи янги тарихининг экспонатлар бўлимини, шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси «Шон-шараф музейи» янги тарих экспонатлар бўлимини ташкил этишда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2017 йил  27 декабрдаги 2-04/1468-сон маълумотномаси). Бу материаллар совет, партия, ҳарбий, маданий, хўжалик кадрлари масалалар тарихининг кам ўрганилган жиҳатларини тўлдирди ҳамда музейга ташриф буюрувчиларда қорақалпоқ халқи тарихини яқиндан билишга имкон берган; 
Хоразм Марказий Ижроия Қўмитасининг Таған Абдуллаев раҳбарлигидаги Қозоқ-Қорақалпоқ бўлими асосида 1925 йил февраль ойида Қорақалпоқ автоном областининг ташкил этилиши, унинг Қозоғистон АССР таркибига киритилиши, республикада кадрлар танқислиги, бу борада совет ҳукуматининг сиёсати округ аппаратини кучайтириш мақсадида ижроия қўмита раиси, ташкилий ишлар бўлими мудирларини рус ёки татар миллатига мансуб бўлган кишилардан тайинлаш каби натижалардан «Советларнинг кадрлар сиёсати мустақиллик назарида» номли ҳужжатли фильмида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси давлат телевидение қўмитасининг 2019 йил  31 январдаги 01-02/35-сон маълумотномаси). Унда томошабинларга Қорақалпоғистонда совет ҳукуматининг кадрлар сиёсати ёритилган бўлиб, фильмда кадрлар сиёсати борасида маҳаллий халқ манфаатлари инкор қилинганлиги ҳақида маълумотлар берилган; 
Қорақалпоғистон автоном области ҳокимият ташкилотларининг шаклланиши, автоном областда маҳаллий миллат - қорақалпоқ, ўзбек, қозоқ, туркманлардан, бошқа минтақалардан келган рус, татарлардан иборат,  “эркин ва эрксизлар”дан, асосан партиясизлар, турли соҳа вакиллари ҳамда муассаса ва ташкилотларнинг техник ходимлари, сургун қилинганлардан иборат раҳбарлар уч гуруҳи шаклланганлиги ҳақидаги маълумотлардан Қорақалпоғистон Республикаси Бадиий Кенгашининг «Қорақалпоғистонда совет ҳукумати кадрлар сиёсати (1917-1941 йй.)» мавзусида радиоэшитиришни тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Давлат телевидение қўмитасининг 2017 йил 12  сентябрдаги 01-02/376-сон маълумотномаси). Бунда ташқари илгари тадқиқ этилмаган, совет партия кадрларини тайёрлаш бўйича кўламли материаллар илк бор архив маълумотлари асосида илмий муомалага киритилди, радиоэшиттиришда тоталитар тузум томонидан Қорақалпоғистоннинг миллий кадрларга қарши амалга оширилган қатағон сиёсати кўрсатиб берилган;
Қорақалпоғистоннинг Ўзбекистон таркибида бўлганлиги, қорақалпоқ ва ўзбек халқлари манфаатининг ҳамоҳанглиги, кўп асрлик қон-қардошлик ришталари, ягона тарих ва маданиятга эгалиги, совет давлати ҳукмронлиги йилларида Қорақалпоғистонга десант кадрларнинг ташланиши, унинг ўлка сиёсий-маданий турмушига салбий таъсир кўрсатганлиги ҳақидаги натижалардан “Миллий тикланиш” халқ демократик партияси шафелигида ўтказилган “Миллий кадрларга муносабат: кеча ва бугун” мавзусидаги илмий семинарда фойдаланилди. Тадбирда “Миллий кадрларнинг тайёрланиш тарихи”, “Тоталитаризм даврида миллий кадрларга муносабат”, “Миллий кадрларга нисбатан қатағон” мавзулари очиб берилган (“Миллий тикланиш” халқ демократик партиясининг 2017 йил 16 октябрдаги 415-сон маълумотномаси). Бу тадбир қатнашчиларига мамлакат ва жамиятнинг барқарор ривожланиши учун ҳокимият органлари фаолияти ва сиёсатига оид тарихий маълумотларни олишда кўмаклашди;
Совет ҳокимиятининг 1920-1930 йиллардаги оммавий тозалаш сиёсати, Қорақалпоғистон автоном областида Советлар асосан бойлар, эшонлар, муллалар қўл остида, қуйи совет аппаратига аксарият ҳолларда ижтимоий ёт ва зарарли унсурлар аралашганлиги, бу даврда давлат аппаратини миллийлаштириш масаласида аппаратнинг етарли баҳо бермаганлиги ҳақидаги натижалардан Қорақалпоғистон Республикаси фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш уюшмалари бўйича мувофиқлаштириш Кенгаши томонидан Нукус шаҳри фуқаролар йиғинларида ўтказилган «Кадрлар тайёрлашда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш уюшмаларининг роли» мавзусидаги семинарда фойдаланилди. Унда «Маҳалла – демократия  мактаби», «Маҳаллада оқсоқолларнинг роли», «Совет ҳукумати даврида халқ фикрининг инкор этилиши» масалалари очиб берилди (Қорақалпоғистон Республикаси фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш уюшмалари бўйича мувофиқлаштириш Кенгашининг 2017 йил 16 октябрдаги 01-01/63-сон маълумотномаси). Бу иштирокчилар, ёшларни миллий мустақиллик ғояси, қорақалпоқ халқининг совет давлати ҳукмронлиги йилларидаги миллий кадрларга бўлган муносабатини чуқур билиб олишда муҳим аҳамият касб этган.