Мирзаджанов Бахтиёр Тулкуновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Туркистонда cовет ҳокимиятининг кадрлар сиёсати (1917-1924 йй.)”, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Tar25.
Илмий раҳбар: Расулов Абдулла Нуритдинович, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети. DSc.03/30.12.2019.Тар.01.04.
Расмий оппонентлар: Ражабов Қахрамон Кенжаевич, тарих фанлари доктори, профессор; Агзамходжаев Саидакбар Саидович, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Туркистон бошқарув тизимида совет ҳоки-миятининг кадрлар сиёсати механизмини шакллантириши ва ривожлантириши, маҳаллий аҳолидан кадрлар жалб қилиш масаласи ва ушбу сиёсатнинг 1917–1924 йилларда минтақанинг сиёсий, ижтимоий ва маданий ҳаётига таъсирини ўрганишдан иборат
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
собиқ совет ҳокимияти ва унинг вакилларини Туркистон маҳаллий халқлари вакилларидан бўлган кадрларга нисбатан салбий муносабатда бўлганлиги, жумладан, уларни 1917–1924 йилларда партия ва совет раҳбарлик тизимига жалб қилиш масалаларида нохолис равишда кадрлар сиёсати юритилганлиги, бу эса ҳокимият вакилларида “буюк давлатчилик шовинистик” кайфиятининг сақланиб қолиши натижаси эканлиги аниқланган;
“маҳаллийлаштириш” сиёсатининг Туркистон давлат органлари ва муассасалари кадрлар таркибининг ўзгаришига таъсири жараёнида қатъий синфийлик тамойилларидан келиб чиққан ҳолда, ходимларни комплекс тавсифлаш, янги ҳокимият таркибига, уларнинг садоқатлилик даражасига кўра маҳаллий аҳоли орасидан танлаб олишнинг асосий талаблари ва кўрсатмалари бўйича иш олиб борилганлиги очиб берилган;
Туркистонни Марказга, “кадрлар ҳаракати”ни эса партия тузилмаларига янада бўйсунишига олиб келган «кадрлар ёрдами» ва “кадрлар сафарбарлиги”нинг мазмун-моҳияти очиб берилиши баробарида кадрларни ҳисобга олиш механизми, раҳбар кадрлар номенклатурасининг шакллантирилиши мавжуд ҳукуматнинг позицияларини мустаҳкамлашга имкон яратганлиги очиб берилган;
коммунистик университетларни ҳарбийлаштирилган ташкилотлар сифатида, ушбу университет талабаларини эса махсус мақсадли қисмлар (ММҚ) ходимлари сифатида, уларнинг оилаларини эса қизил армия вакиллари оилалари билан тенг даражада таъминланиши кадрлар сиёсатида ўзига хос бошқарувнинг жорий этилишига олиб келганлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Туркистонда совет ҳокимиятининг кадрлар сиёсати масаласини ўрганиш жараёнида 1917–1924 йилларда илмий хулосалар ва тавсиялар қуйидаги тарзда жорий этилди:
архив материаллари таҳлили, Туркистон бошқарув органлари тизими кадрларининг статистик маълумотлари, кўриб чиқилаётган давр давлат раҳбарларининг шахсий фонд ва биографик маълумотлари негизида тузилган хулосалар асосида Наманган вилоят тарихи ва маданияти давлат музейининг “Совет даври” бўлимида “1917–1924 йилларда Туркистон АССРда кадрлар масаласи, миллий раҳбарлар ва уларнинг тақдири” мавзусида кўргазма ташкил этилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2018 йил 15 октябрдаги 01-11-08-7157-сон маълумотномаси). Бу эса Туркистонда совет ҳокимиятининг кадрлар сиёсати акс эттирилган иллюстрациялар, фотографик материаллар ва архив ҳужжатлари асосида ўлканинг ўша даврдаги сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ва маданий ҳаётида акс эттириш, музейда янги экспозициялар яратиш ва уларни кенг жамоатчиликка етказиш имконини берган;
диссертация тадқиқотида кўриб чиқилган хотин-қизларнинг “озодлиги” ва уларнинг кадрлар тайёрлаш жараёнларига жалб этилиши масалалари, 1917–1924 йилларда Туркистон оила институтига хотин-қизларни жалб қилиш жараёнида юз берган ўзгаришларга оид қимматли маълумотлар берилди. Ушбу маълумотлардан Наманган вилояти хотин-қизлар қўмитаси (Наманган вилояти ҳокимлигининг 2019 йил 13 февралдаги 07/34-437-сон маълумотномаси), Ўзбекистон Республикаси хотин-қизлар қўмитаси (Ўзбекистон Республикаси хотин-қизлар қўмитасининг 2019 йил 22 февралдаги 05/295-19-сон маълумотномаси) ва Наманган вилояти “Оила” маркази ишини ташкил этиш ва семинарларини ўтказишда фойдаланилган (Наманган вилоятининг “Оила” илмий-амалий тадқиқот марказининг 2019 йил 15 февралдаги 49-сон маълумотномаси). Соҳага оид илмий конференциялар ўтказишда манба сифатида фойдаланилди. Мавзуга оид кўплаб маълумотлар Республикамизнинг совет давридаги хотин-қизлар тарихи бўйича қимматли маълумотлар бериши билан бирга келгусидаги тадқиқот ишларига ҳам муҳим манба ва асос бўлиб хизмат қилган;
диссертацияда келтирилган маълумотлар Туркистонда совет ҳокимиятининг кадрлар сиёсатини амалга оширишда турли халқлар вакил-ларининг иштироки, ўлка таълим муассасаларида миллий таркибдан келиб чиққан ҳолда ўринларнинг ажратилиши, татар, бошқирд ва бошқа халқларнинг “Шарқ аёллари” масаласида тутган ўрни, миллатлараро муносабатлар ва таълимни ривожлантириш соҳасидаги вазифаларни бажаришга хизмат қилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2019 йил 18 мартдаги 01-09-393-сон маълумотномаси). Ушбу янгиликлардан фойдаланиш миллатлараро муносабатлар соҳасидаги давлат сиёсатининг устувор йўналишларини амалга оширишнинг янада кучайишига хизмат қиладиган илмий ёндашувнинг такомиллашишига хизмат қилмоқда. Шу билан бирга, тадқиқотнинг таҳлилий илмий хулосалари 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг бешинчи устувор йўналишида фойдаланишга хизмат қилган;
диссертация натижалари асосида чоп этилган илмий ишлар, тайёрланган таклиф ва тавсиялардан 5120300 – Тарих (мамлакатлар ва минтақалар бўйича) бакалавриат йўналишларида “Ўзбекистон тарихи” ва “Ўзбек давлатчилиги тарихи” фанларини ўқитиш, ҳамда ушбу фанлардан ишчи ўқув дастурлари ва услубий қўлланмалар тайёрлашда амалий материал сифатида фойдаланиб келинди (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 4 мартдаги 89-03-898-сонли маълумотномаси). Илмий тадқиқот иши натижалари “Ўзбекистон тарихи” ва “Ўзбек давлатчилиги тарихи” фанлари мазмунини бойитиш ва ўқитиш сифатини оширишга қаратилган.