Бакиров Бахтиярнинг
докторлик диссертациясиҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):«Сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофияси», 16.00.01–ҳайвонлар диагностикаси, терапияси ва хирургияси (ветеринария фанлари).
Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: /ветеринария фанлари номзоди/.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №30.09.2014/B2014.5.V.19.
Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Норбоев Курбон Норбоевич, ветеринария фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти ва Чорвачилик, паррандачилик ва балиқчилик илмий-тадқиқот институти, 14.07.2016.Qx/V.25.01.
Расмий оппонентлар: Элмуродов Бозорбой Ахтамович, ветеринария фанлари доктори; Аралов Нематилла Равшанович, тиббиёт фанлари доктори; Ильясов Азиз Саидмуродович, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот номи: Бухоро тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: республиканинг турли геоэкологик шароитларидаги сигирларда ҳайвон ёши, лактация даврлари ва рацион типларига боғлиқ ҳолдаги оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофиясининг эрта ташхислаш, даволаш ҳамда гуруҳли олдини олиш усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор республиканинг уч геоэкологик ҳудуди (адекват, экстремал ва кескин экстремал) шароитидаги ғуножин ва сигирларда оқсиллар, углеводлар ва липидлар алмашинуви даражасининг картограммалари ишлаб чиқилган;
сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинуви бузилишларининг жигар дистрофияси билан этиопатогенетик боғлиқлиги ва сабаблари аниқланган;
сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофиясининг махсус гепатоклиник ҳамда махсус гепатобиокимёвий ўзгаришларга асосланган эртачи ташхис тестлари ишлаб чиқилган;
сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофиясига қарши самарали даволаш-профилактик мажмуа сифатида таркиби асосан маҳаллий воситалардан ташкил топган, осон тайёрланадиган, арзон, экологик тоза, ишлатилиши қулай ва организм учун зарарсиз ҳисобланган «Ультракетост» оқсилли-витаминли-минералли озиқа аралашмаси, «Гепастимулин» тўқима препарати ва «Фехоселен» муртак экстракти яратилган;
сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофиясининг янгидан яратилган даволаш-профилактик мажмуани қўллашга асосланган ва юқори самарадорликни таъминлайдиган гуруҳли олдини олиш усули ишлаб чиқилган;
сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофияси билан ўтадиган ошқозон олди бўлимлари гипо- ва атонияси, алиментар дистрофия, кетоз, алиментар остеодистрофия ва гепатодистрофия касалликларини даволаш усуллари такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофияси бўйича олинган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
«Маҳсулдор қорамолларда метаболизм бузилишлари ва жигар дистрофиясининг олдини олиш бўйича тавсиялар» ишлаб чиқилган (Давлат ветеринария Бош бошқармасининг 10.5.09.2016 й., 48/4-1381-сон маълумотномаси). Бунда сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофиясининг эртачи ташхиси, даволаш ва олдини олиш бўйича қорамолчилик фермер хўжаликларига қўлланма сифатида тавсия этилган;
сигирларда оқсил-углевод-липид алмашинувининг бузилиши ва жигар дистрофиясини «Ультракетост» оқсилли-витаминли-минералли озиқа аралашмаси, «Гепастимулин» тўқима препарати ва «Фехоселен» муртак экстрактидан иборат даволаш-профилактик мажмуани қўллашга асосланган даволаш ҳамда гуруҳли олдини олиш усуллари Самарқанд вилоятининг Пастдарғом тумани, Қашқадарё вилоятининг Яккабоғ ва Нишон туманлари, Бухоро вилоятининг Когон тумани чорвачилик фермер хўжаликларида жами 310 бош сигирда жорий қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 16.09.2016 й., 05/09-117-сон маълумотномаси). Бунда сигирларнинг ўртача тана вазни 15,0–15,5 фоиз, сут маҳсулдорлиги 7,0–7,1 фоиз, пуштдорлиги 8–10 фоиз, янги туғилган бузоқлар ўртача тирик вазни 8,0–8,4 фоизга ошган ҳамда жигарнинг дистрофия билан зарарланиш даражаси 10–11 фоизга камайган, иқтисодий самара ҳар бош сигир ҳисобига йилига ўртача 410,0–410,8 минг сўмни ташкил этган.
