Хамдамов Шавкат Комиловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фуқаролар ёшига доир пенсия таъминотининг ташкилий-иқтисодий асосларини такомиллаштириш», 08.00.07 – Молия, пул муомаласи ва кредит (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Iqt504.
Илмий раҳбар: Жумаев Нодир Хосиятович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент молия институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент молия институти, DSc.03/30.12.2019.I.17.01.
Расмий оппонентлар: Исаков Жанабай Якыпбаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Исламкулов Алимназар Худжамуратович, иқтисодиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот:Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистонда ёшга доир пенсия таъминотининг ташкилий ва иқтисодий асосларини такомиллаштириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фуқаролар ёшига доир пенсия таъминотидаги рискларини баҳолаш асосида амалдаги пенсия тизимини ислоҳ этишнинг мақбул вариантлари, хусусан, кўп даражали пенсия таъминотини шакллантириш, пенсия ёшини суғурталанган иш стажига мувофиқ белгилаган ҳолда табақалаштириш таклиф этилган;
фуқароларнинг пенсия таъминоти тизимида узлуксиз ва узоқ муддатли иштирокини рағбатлантириш, иш стажи давомийлиги ва иш ҳақи миқдорларига нисбатан пенсия миқдорларини ошириш ва минимал талаб этиладиган иш стажини босқичма-босқич 15 йилга етказиш таклиф этилган;
имтиёзли шартлардаги пенсияларни тайинлашда умумбелгиланган стажга эга бўлган аёллар учун пенсия ёшидан бир йил олдин пенсия таъминоти ҳуқуқини беришни бекор қилиш, унинг ўрнига уч ёшгача фарзанд тарбияси билан машғул бўлган аёллар меҳнат стажларига ушбу даврларни ҳам ҳисобга олиш, шунингдек, ёшидан қатъий назар имтиёзли шартлардаги пенсияларга белгиланган устамаларни хусусий пенсия тизимини шакллантириш орқали молиялаштириш таклиф этилган;
пенсия жамғармасининг баланслилигини таъминлаш мақсадида ягона солиқ тўлови ажратмалари ўрнига давлат бюджетидан трансферт ажратиш зарурлиги асосланган;
Пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлаш мақсадида ягона ижтимоий тўлов (ижтимоий солиқ) бўйича имтиёзларни қайта кўриб чиқиш нуқтаи назаридан ҳарбий ва божхона соҳаларига тегишли қайд этилган хизматни ўташ муносабати билан олган пул таъминоти, пул мукофатлари ва бошқа тўловлар суммалари бўйича имтиёзларни бекор қилиш таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Фуқаролар ёшига доир пенсия таъминотининг ташкилий ва молиявий-иқтисодий асосларини такомиллаштириш борасида олинган илмий натижалар асосида:
пенсия тизими рискларини баҳолаш, бунинг асосида амалдаги пенсия тизимини қайта кўриб чиқишни ташкил этиш ва уни ислоҳ қилишнинг салоҳиятли вариантларини аниқлаш ҳақидаги таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 январдаги ПФ-5614-сон “Иқтисодиётни янада ривожлантириш ва иқтисодий сиёсат самарадорлигини оширишнинг қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг 2019 йил 14 октябрдаги 30-03-39/1363-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида давлат пенсия таъминоти тизимида демографик, молиявий-эквивалентлилик ва суғурта бадалларини ўзаро паритетлилик рисклари баҳоланган ҳолда давлат пенсия таъминоти тизимини истиқболли режаларини ишлаб чиқишга имконият яратган;
фуқаролар ёшига доир пенсия таъминоти тизимида имтиёзли шартлардаги пенсияларни тайинлашда имтиёзларни оптималлаштириш зарурлиги тўғрисидаги таклифи Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрациясининг 2018 йил 16 сентябрдаги 16118-хх-сон “Пенсия таъминоти тизимини комплекс ўрганиш, уни ривожлантириш бўйича таклифлар тайёрлаш ва 2019-2030 йилларда давлат пенсия тизимини ислоҳ қилиш Концепциясини ишлаб чиқиш чора-тадбирлари Дастури”да ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг 2019 йил 14 октябрдаги 30-03-39/1363-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида пенсия таъминоти тизимининг ўртача йиллик 45,6 млрд. сўмлик харажатлари иқтисод қилинишига эришилган ва фуқароларнинг пенсия миқдорларини оширилишини таъминлаган;
фуқароларнинг пенсия таъминоти тизимида узлуксиз ва узоқ муддатли иштирокини рағбатлантириш, меҳнат стажи давомийлиги ва иш ҳақи миқдорларига нисбатан пенсия миқдорларини ошириш ҳақидаги таклифи Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрациясининг 2018 йил 16 сентябрдаги 16118-хх-сон “Пенсия таъминоти тизимини комплекс ўрганиш, уни ривожлантириш бўйича таклифлар тайёрлаш ва 2019-2030 йилларда давлат пенсия тизимини ислоҳ қилиш Концепциясини ишлаб чиқиш чора-тадбирлари Дастури”да ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг 2019 йил 14 октябрдаги 30-03-39/1363-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида фуқароларга ёшига доир пенсия таъминотини ташкилий-иқтисодий асосларини такомиллаштириш имконини яратиши билан бирга ўртача йиллик 225,5 млрд. сўмлик иқтисод қилинишига эришилган;
Пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлаш мақсадида ягона солиқ тўловидан ажратмалар ўрнига давлат бюджетидан трансферт ажратиш таклифи Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 9 декабрдаги ЎРҚ-589-сон “2020 йил учун Ўзбекистон Республикасининг давлат бюджети тўғрисида”ги Қонунинида ўз аксини топди (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2019 йил 25 ноябрдаги 06/04-02-01-34/3645-сон маълумотномаси). Натижада 2020 йилда Пенсия жамғармасига 8,0 трлн. сўм трансферт ажратилиши белгиланиб, Жамғарманинг молиявий барқарорлигига эришилган;
Ўзбекистон Республикаси мудофаа, ички ишлар, фавқулодда вазиятлар вазирликларининг, миллий хавфсизлик хизматининг ҳарбий хизматчилари, ички ишлар органлари ҳамда божхона органларининг оддий хизматчилари ва бошлиқлари таркибига кирувчи шахсларнинг олган пул таъминоти, пул мукофотлари ва бошқа тўловлар суммалари бўйича имтиёзларни бекор қилиш таклифи Ўзбекистон Республикасининг 2018 йил 24 декабрдаги ЎРҚ-508-сон “Солиқ ва бюджет сиёсатининг 2019 йилга мўлжалланган асосий йўналишлари қабул қилинганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонунида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2019 йил 25 ноябрдаги 06/04-02-01-34/3645-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий қилиниши натижасида ягона ижтимоий тўлови бўйича қўшимча 1800 млрд. сўмдан ортиқ тушум таъминланган.