Имомқулов Қутбиддин Боқижоновичнинг

докторликдиссертациясиҳимоясиҳақидаэълон

    I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Кам энергия сарфлаб тупроққа ишлов берадиган машиналарни яратиш», 05.07.01–«Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш» (техника фанлари).

Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: /техника фанлари номзоди/.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 30.09.2014/В2014.3-4.Т77.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Қишлоқ хўжалигини механизациялаш ва электрлаштириш илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва эксплуатацияси институти, Тошкент давлат техника университети, Тошкент ирригация ва мелиорация институти, Қишлоқ хўжалигини механизациялаш ва электрлаштириш илмий-тадқиқот институти, Тошкент шаҳридаги Турин политехника университети, 14.07.2016.Т.07.01.

Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Тўхтақўзиев Абдусалим, техника фанлари доктори, профессор.

Расмий оппонентлар: Маматов Фармон Муртозевич, техника фанлари доктори, профессор; Ахметов Адилбек Агабекович, техника фанлари доктори; Муродов Нусрат Муртазаевич, техника фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: «BMKB-Аgromash» АЖ.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.

    II. Тадқиқотнинг мақсади: тупроқ билан очиқ кесиш шароитида таъсирлашадиган иш органларига эга энергия ва ресурстежамкор тупроққа ишлов бериш машиналарини ишлаб чиқишдан иборат.

    III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

тупроқни очиқ кесиш шароитидаишлаётган уч ёқли ва тик пона кўринишидаги иш органлари таъсири остида деформациялаш ва парчалаш учун техник ечимлар ишлаб чиқилган;

тупроққа экиш олдидан ишлов берувчи ва иш органлари очиқ кесиш шароитида ишлайдиган энергиятежамкор чизел-култиваторнинг технологик ва конструктив схемалари ишлаб чиқилган;

тупроққа ағдармасдан чуқур ишлов берувчи кам энергия сарфига эга яссикескич-чуқурюмшаткичнинг технологик ва конструктив схемалари ишлаб чиқилган;

тупроқни очиқ кесиш шароитидаишлайдиган уч ёқли ва тик пона кўринишидаги иш органлари таъсири остида деформацияланиш ва парчаланиш жараёнлари учун математик моделлар ва аналитик боғланишлар мажмуаси яратилган;

тупроқ билан очиқ кесиш шароитида таъсирлашаётган иш органлари сифат ва энергетик кўрсаткичларини уларнинг параметрлари, ишлов бериш чуқурлиги ва ҳаракат тезлигига боғлиқ равишда ўзгариш тавсифлари аниқланган.

    IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Кам энергия сарфлаб тупроққа ишлов берадиган машиналарни ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:

даладан бир ўтишда унинг юқори қатламини юмшатиб, текислаб уруғ экиш учун майин қатлам ҳосил қилиб кетадиган  КМ–3,0 комбинациялашган машинанинг саноат нусхаси ишлаб чиқилган (Ўзбекистон Республикаси «Ўзагромашсервис» уюшмасининг 2016 йил 4 октябрдаги 02/13-2016-сон маълумотномаси). Олинган натижалар асосида ишлаб чиқилган комбинациялашган машинани қўллаш ерларга экишдан олдин ишлов беришда эксплуатацион харажатлар камайишини таъминлайди;

тупроққа асосий ва юза ишлов беришда қўлланиладиган энергия-ресуртежамкор чизел-култиватор ва яссикескич-чуқурюмшаткичлар ишлаб чиқилиб, улар Тошкент вилоятининг Янгийўл ва Қуйи Чирчиқ туманларидаги фермер хўжаликларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2016 йил 8 апрелдаги 02/23-511-сон маълумотномаси). Натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши ерларга ишлов беришда ёқилғи сарфини 1,3–1,4 мартага, моддий харажатлар сарфини 19,1–22,8 фоизга камайиши ва иш унумини 1,3–1,5 мартага ортишига олиб келади;

тупроқни очиқ кесиш шароитида ишлайдиган уч ёқли ва тик пона кўринишидаги иш органлари таъсири остида деформацияланиш ва парчаланишига доир янги илмий-техник ечимлар ҚҲФ-2-003 «Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида турли технологик жараёнларни қўшиб бажарадиган мобиль энергия-ресурстежамкор агрегатларни яратишнинг илмий асосларини ишлаб чиқиш» грант лойиҳасида (2012–2016 йй.) тракторнинг олди ва орқасига осиладиган секциялардан иборат ерларга экиш олдидан ишлов берувчи комбинациялашган машина иш органларининг тури ва шаклини танлаш, уларни рамада мақбул жойлаштириш, иш органлари орасидаги бўйлама ва кўндаланг масофалар, уларнинг ўрнатилиш бурчаклари ва қамраш кенглиги ҳамда агрегат ҳаракат тезлигини аниқлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш қўмитасининг 2016 йил 7 октябрдаги ФТК 03/13-671-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши тупроққа ишлов берувчи янги машиналарнинг энергия ва материал ҳажмдорлигини камайтириш, иш органларининг мустаҳкамлигини таъминлаш имконини берган.