Жуманова Миясар Ортиковнанинг

докторлик диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

    I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ангрен қўнғир кўмири асосида комплекс ўғитлар ва ўсимликлар ўсиш стимуляторларини олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.13–Ноорганик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).

Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: /Гувоҳнома, LA № 0001042/.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 31.03.2016/В2016.1.Т474.

Илмий маслаҳатчи: Намазов Шафоат Саттарович, техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, Ўзбекистон Миллий университети қошидаги Полимерлар кимёси ва физикаси илмий-тадқиқот маркази, Тошкент кимё-технология институти, Тошкент давлат техника университети, 14.07.2016.K/T.14.01.

Расмий оппонентлар: Тухтаев Сайдиахрал, кимё фанлари доктори, профессор, ЎзР Фанлар академияси академиги; Жуманиязов Махсуд Жаббиевич, техника фанлари доктори, профессор; Эркаев Актам Улашевич, техника фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Фарғона политехника институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

    II. Тадқиқотнинг мақсади: оксидланган Ангрен қўнғир кўмири, Қизилқум фосфоритлари, аммофос, супрефос, фосфогипс чиқиндиси ҳамда бентонитлар асосида органик минерал ўғитлар олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.

    III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Ангрен қўнғир кўмирини нитрат ва сульфат кислоталари аралашмаси билан оксидлаш жараёнининг таркибида гумин кислоталарини 4,1% дан 61,62% гача кўтариб, азот оксидларнинг йўқотилиши энг кам (3,49%) бўлишини таъминлайдиган мақбул шароити аниқланган;

илк бор оксидланган Ангрен қўнғир кўмиридан натрий, калий ва аммоний гидроксид эритмалари ёрдамида гумин кислоталарни ажратиб олиш кинетикаси ва гуматларнинг физик-кимёвий хоссалари аниқланган;

оксидланган қўнғир кўмир ва Марказий Қизилқум фосфоритларидан механокимёвий ҳамда кислотали ишлов бериш орқали органик минерал ўғитлар олиш имкониятлари аниқланган ва ўғитларни донадорлаш учун пресслаш усули ишлаб чиқилган;

аммофос ва супрефос ишлаб чиқаришнинг ярим маҳсулотлари, фосфогипс чиқиндиси ҳамда оксидланган қўнғир кўмир асосида янги турдаги органик минерал ўғит олишнинг мақбул шароитлари аниқланган;

юқори миқдорда гумин кислоталари тутган донадорланган кўмиргумин бентонитли ўғит олиш технологияси яратилган.

    IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Ангрен қўнғир кўмирини нитрат ва сульфат кислоталари иштирокида оксидлаш, ҳосил бўлган оксидланган кўмир ва маҳаллий хомашёлар асосида органик минерал ўғитлар технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар V Республика инновацион ғоя, технология ва лойиҳалар ярмаркасида («Ўзэкспомарказ», 2012) «Аммофос-Максам» акциядорлик жамияти билан амалиётга жорий қилиш юзасидан шартнома имзоланди (Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш қўмитасининг 2016 йил 28 сентябрдаги ФТҚ-0413/622-сон маълумотномаси) ва оксидланган Ангрен қўнғир кўмири ва бентонит асосида органик минерал ўғит олиш технологияси «Аммофос-Максам» акциядорлик жамиятида амалиётга татбиқ этилди («Узкимёсаноат» АЖнинг 2016 йил 14 июлдаги 03-2343/14 сон маълумотномаси). Мазкур ишланманинг жорий этилиши қишлоқ хўжалигида қўлланиладиган азотли, фосфорли ва калийли ўғитлар самарадорлигини 5–10% га ошириш, тупроқнинг физик-кимёвий ва мелиоратив ҳолатини яхшилаб, гумус миқдорини кўпайтириш ва Республикамизда юқори самарали, экспортбоп органик минерал ўғит ишлаб чиқариш имконини беради.