Худаяров Бердирасул Мирзаевичнинг

 докторлик диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

    I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ғўзапояли далаларни пуштага экиш учун тайёрлашнинг илмий-техникавий ечимлари», 05.07.01–«Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш» (техника фанлари).

Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: /техника фанлари номзоди/.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 28.04.16/В2016.2.Т361.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва эксплуатацияси институти, Тошкент давлат техника университети, Тошкент ирригация ва мелиорация институти, Қишлоқ хўжалигини механизациялаш ва электрлаштириш илмий-тадқиқот институти, Тошкент шаҳридаги Турин политехника университети, 14.07.2016.Т.07.01.

Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Маматов Фармон Муртазоевич, техника фанлари доктори, профессор.

Расмий оппонентлар: Тўхтақўзиев Абдусалим, техника фанлари доктори, профессор; Байбобоев Набижон Ғуломович, техника фанлари доктори, профессор; Ахметов Адилбек Агабекович, техника фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: «БМКБ-Агромаш» АЖ.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.

    II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўзапояли далада ғўзапояларни ётқизиб, улар устида янги пушта ва мавжуд пушталар ўрнида янги эгатларни ҳосил қилиш технологияси ва уни амалга оширадиган комбинациялашган агрегатни ишлаб чиқишдан иборат.

    III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

ғўзапояли далаларни агрегат ёрдамида бир ўтишда пуштага экиш учун тайёрлаш технологияси ишлаб чиқилган;

ғўзапояларни бир йўла ён эгатга ётқизиш ва устига тупроқ ағдариш орқали эски эгат ўрнида янги пушта, мавжуд пушта ўрнида эса янги эгат ҳосил қилишни амалга оширувчи комбинациялашган агрегатнинг принципиал схемаси ва конструкцияси яратилган;

ғўзапояларни эгилтириш ва пушта тупроғини бўлакларга ажратиб, уларнинг ҳар бирини ён эгатга алоҳида ағдариб, янги пушта ҳосил қиладиган самарали усул ишлаб чиқилган;

комбинациялашган агрегат ва унинг иш органларини ғўзапоя ҳамда тупроқ билан ўзаро таъсирлашиш жараёнларини ифодаловчи аналитик боғланишлар асосида иш органларининг рационал параметрлари аниқланган;

ғўзапояли далаларни пуштага экиш учун тайёрлашда эгилтиргич, сферик диск, ясси диск ва пуштаолгич каби иш органларидан ташкил топган комбинациялашган агрегат яратилган.

    IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Ғўзапояли далаларни бир ўтишда пуштага экиш учун тайёрлаш технологияси ва уни амалга оширадиган комбинациялашган агрегатни ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:

ғўзапояли даладан бир ўтишда ғўзапояларни эгатга ётқизиб устида янги пушта, мавжуд пушта ўрнида эса янги эгат ҳосил қилиш усули бўйича Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг учта ихтирога патентлари олинган («Чопиқ экинларини пушта ва жўякларга экиш учун ерни тайёрлаш усули»,
№IAP 02613–2005й.; «Жўякларда ҳайдаладиган экинларни экиш учун ерни тайёрлаш усули» №IAP 03071–2006й.; «Тупроққа ишлов бериш ва экиш усули» №IAP 04004–2009 й.). Илмий натижалар пахтачилик соҳасида анъанавий технологиянинг ўрнини босувчи энергия-ресурстежамкор технологияларни яратиш имконини берган;

пахта далаларини шудгорламасдан экишга тайёрлашда қўлланиладиган тупроққа ишлов берувчи қуроллар бўйича Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг учта ихтирога патентлари олинган («Тупроққа ишлов берувчи мужассамлашган қурол», №IAP 03192–2006 й.; «Тупроққа ишлов бериш қуроли», №IAP 03148–2006 й. «Тупроққа ишлов бериш ва экиш учун мужассамлашган қурол», №IAP 03618–2008 й.). Олинган натижалар асосида амалиётда алоҳида машиналар билан бажариладиган технологик жараёнларни бир ўтишда бажариб кетадиган комбинациялашган агрегатлар ишлаб чиқилган;

ғўзапояли далаларни пуштага экиш учун тайёрлаш технологияси ва комбинациялашган агрегат
2008–2014 йиллар давомида Қуйи Чирчиқ, Ўрта Чирчиқ ва Бекобод туманларидаги фермер хўжаликларида жорий қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2015 йил 28 ноябрдаги 02/23–998-сон маълумотномаси). Диссертация натижаларининг амалиётга жорий қилиниши ёнилғи-мойлаш материалларини 3,3 марта, умумий меҳнат сарфини 3,5 марта ва фойдаланиш ҳаражатларини 2,8 мартагача камайтириш, иш унумини 3,4 марта ошириш, тупроқ унумдорлигини яхшилаш имконини беради.