Керуенов Турганбай Аразмедовичнинг

  докторлик диссертация ҳимояси ҳақида эълон

    I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «ХIХ аср қорақалпоқ шеъриятида миф ва ривоятларнинг қўлланилиши», 10.00.03 – Қорақалпоқ тили, қорақалпоқ адабиёти (филология фанлари).

Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: LA № 0001057, Мустақил изланувчи.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 28.04.2016/В2016.2Fil453.

Илмий маслаҳатчининг фамилияси, исми, шарифи, илмий даражаси ва унвони: Жаримбетов Қурбанбай Кудайназарович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети ҳузуридаги фан доктори илмий даражасини берувчи 14.07.2016.Fil.05.01 рақамли илмий кенгаш.

Расмий оппонентлар: Алламберганов Кенгесбай, филология фанлари доктори, профессор; Каримов Баҳодир Нурметович, филология фанлари доктори; Баҳадирова Саригул,  филология фанлари доктори,  профессор.

Етакчи ташкилот:   Урганч  давлат  университети.

Диссертация йўналиши:  назарий ва амалий аҳамиятга молик.

    II. Тадқиқотнинг мақсади қорақалпоқ мумтоз шеъриятидаги миф ва ривоятларнинг ёзма адабиётга таъсирини Кунхожа, Ажиниёз, Бердақ ва Ўтеш шоир бадиий маҳорати билан боғлиқ ҳолда мифнинг бадиий матнга диффузиясини аниқлашдан иборат.

    III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:

қорақалпоқ шеъриятидаги миф ва ривоятларнинг генетик илдизлари анимизм, фетишизм, тотемизм сингари архаик тасаввурларга боғланиши исботланган; 

қорақалпоқ шеъриятида қўлланган мифологик образ ва мотивларнинг воқелик тасвири ва лирик қаҳрамон кечинмаларининг миллий табиатини белгилашдаги поэтик вазифалари аниқланган;

миф ва ривоят жанрлари эпик диффузиясининг қорақалпоқ мумтоз адабиёти тараққиётини ифодаловчи бадиий-эстетик тамойиллари белгиланган;

мифологизм ва фольклоризмларнинг бадиий асар халқчиллигини таъминлаш, композицион қурилишини шакллантириш, сюжет ва мотивлар таркибини бойитиш каби функционал-семантик хусусиятлари очилган.

    IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

XIX аср қорақалпоқ мумтоз шоирлари адабий меросининг ёш авлодни миллий қадриятлар руҳида  тарбиялашдаги аҳамиятига доир илмий-назарий қарашлар «Қорақалпоғистон» телерадиокомпаниясининг 2016 йил июнь ойидаги «Мерос» кўрсатуви ва «Адабиёт ва давр» маданий-маърифий эшиттиришида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2016 йил  16 августдаги 01/01-339-340-рақамли маълумотномаси). Мазкур хулосалар қорақалпоқ мумтоз шоирлари ижодий меросини ўрганиш орқали номоддий маданий мероснинг бадиий тафаккур тараққиётидаги ўрни ҳамда халқ маънавий ҳаётини ва ижтимоий муносабатларнинг поэтик талқинини очиб бериш имконини берган;

қорақалпоқ фольклоридаги миф ва ривоятларнинг ўзига хос жанр хусусиятлари, таснифи ва бадииятига доир илмий-назарий концепциялари ИI-ФА-0-14244 «Қорақалпоқ халқ прозасининг аввал нашр қилинмаган намуналарини нашрга тайёрлаш ва чоп этиш (100 жилдлик «Қорақалпоқ фольклори» тўплами бўйича, 2014–2015)» мавзусидаги инновацион тадқиқот лойиҳасида «Қорақалпоқ фольклори» 100 жилдлигининг 77–78-жилдларида (ЎзР ФАҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2016 йил  23 май санасидаги 79/1-рақамли маълумотномаси) фойдаланилган. Миф турларини асослашга доир концепцияларнинг татбиқ этилиши натижасида қорақалпоқ халқ мифлари ва ривоятларини нашрга тайёрлашнинг илмий мезонлари такомиллаштирилиб, ҳар бир асар матнини илмий изоҳлар ва кўрсаткичлар билан таъминлаш имконини берган;

қорақалпоқ мумтоз адабиётида мифларнинг назарий ва амалий масалаларига доир хулосалари ФА–Ф1-ГОО2  «Қорақалпоқ фольклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини ўрганиш» (2012–2016) мавзусидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасида (ЎзР ФАҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2016 йил  23 май санасидаги 79/1-рақамли маълумотномаси) қўлланилиши натижасида миф ва ривоятларнинг жанрий хусусиятларини ёритишда муҳим асос бўлган;

Бердақ асарларининг  бадиий хусусиятлари, шоир ижодининг халқчиллиги ва унда фольклор анъаналарининг ўрнига  доир янги маълумотлар ҳамда назарий хулосалар Қорақалпоқ давлат университети қошидаги Бердақ миллий музейининг «Бердақ шоир даври» бўлимини шакллантиришда қўлланилган (Қорақалпоқ давлат университетининг 2016 йил 22 августдаги 01-22-01/46-рақамли маълумотномаси). Бунда тараққийпарвар қорақалпоқ шоирлари, жумладан Бердақ ижодининг маънавий-маърифий янгиликларини жорий этиш ва даврнинг долзарб ижтимоий муносабатларининг поэтик талқинини очиб бериш имконини берган.