Қувватова Дилрабо Хабибовнанинг

  докторлик диссертация ҳимояси ҳақида эълон

    I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «ХХ аср иккинчи ярми ўзбек достончилигининг тараққиёт хусусиятлари», 10.00.01 – Ўзбек тили. Ўзбек адабиёти.

Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: /филология фанлари номзоди/.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 30.09.2014/В2014.3-4.Fil121

Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Раҳимжонов Нўъмон Каримович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги фан доктори илмий даражасини берувчи 08.06.2016Fil.33.01рақамли илмий кенгаш

Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:: Каримов Баҳодир Нурметович, филология фанлари доктори, Ҳасанов Шавкат Аҳадович, филология фанлари доктори, Сабирдинов Акбар Ғафурович, филология фанлари доктори.

Етакчи ташкилот номи: Андижон давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.

    II. Тадқиқотнинг мақсади ХХ аср иккинчи ярми ўзбек достончилигининг тараққиёт тамойиллари, шаклий-услубий ўзига хослиги, жанрийтакомили ва бадиий-эстетик хусусиятларини илмий баҳолашдан иборат.

    III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

ХХ аср иккинчи ярми ўзбек достончилиги поэтик структурасидаги сифат ўзгаришлари, тараққиёт тамойилларини белгиловчи халқ оғзаки ижоди услуби, ўзбек мумтоз адабиёти анъаналари, жаҳон адабиётининг бадиий- эстетик тажрибасидан иборат омиллар аниқланган;

ўзбек ва жаҳон адабиётшунослигидаги поэма жанрига оид илмий изланишлардаги фикрлар, жанр тараққиёти концепциялари, поэма таснифи ҳақидаги қарашлар умумлаштирилиб, ўзбек достонларининг таркибий кўринишларини гуруҳлаш такомиллаштирилган;

ХХ асрнинг 50-йилларидан янги аср бошларигача бўлган даврда яратилган достонларнинг муштарак ва ўзига хос жиҳатлари,анъанавий халқ ва мумтоз достончилик йўналишидаги асарларнинг табиати, бадиий-композицион хусусиятлари очиб берилган;

мустақиллик даври достонлари мазмунининг ижтимоий-сиёсий жараёнлар, халқ руҳияти ва дунёқарашидаги ўзгаришлар, миллий истиқлол ғояси билан йўғрилганлиги ёрқин мисоллар асосида кўрсатиб берилган;

эртак, афсона ва ривоят асосига қурилган достонлар даврнинг долзарб ғояларини очиб беришда ифода воситаси сифатида хизмат қилганлиги аниқланган.

    IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: ХХ аср иккинчи ярми ўзбек достончилиги тараққиётига хос хусусиятларни очиб бериш жараёнидамаънавий-маърифий тизимни такомиллаштириш бўйича белгиланган тадбирлар асосида:

адабий жараён такомили билан боғлиқ қарашлар, истиқлол даври ўзбек достонларига хос хусусиятларни ёритишда А-2-175 рақамли «Ҳозирги адабий жараён. Мустақиллик даври ўзбек шеърияти тараққиётида анъана ва ворисийлик» (2006-2008) мавзусидаги амалий тадқиқот лойиҳасида (Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш қўмитасининг ФТК-03-13/942-сон маълумотномаси) фойдаланилган. Илмий натижанинг қўлланилиши истиқлол даври ўзбек достончилигининг етакчи концепциясини илмий баҳолаш имконини берган;

замонавий достон жанри структурасидаги сифат ўзгаришлари; миф, эртак, афсона ва ривоят асосига қурилган достонларнинг хусусиятлари Ф1-ХТ-0-19919 рақамли «Ўзбек мифологияси ва унинг бадиий тафаккур тараққиётида тутган ўрни» (2007-2011) мавзусидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасининг «Ҳозирги давр ўзбек адабиёти ва мифология» қисми (Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш қўмитасининг ФТК-0313/327-сон хати)ни тайёрлашда қўлланилган. Илмий натижанинг амалиётга татбиқ этилиши ХХ асрнинг иккинчи ярми ўзбек достончилиги тараққиётида фольклоризм мустабид тузум исканжасидаги миллат қалбида яшириниб ётган дардларни акс эттиришда, эркка интилиш, Ватанни озод ва мустақил кўриш каби даврнинг долзарб ғояларини очиб беришда қулай ифода воситаси сифатида хизмат қилганлигини ёритишда муҳим асос бўлади;

ўзбек адабиётшунослигида илк бор яратилган «Жаҳон адабиёти атамаларининг изоҳли луғати»да аналитик фольклоризм, достон, модернизм, параллелизм, пафос, поэма, поэтика, поэтик синтаксис, семиотика, стилизация, синкретизм, фольклоризм, эллипсис, эпос каби йигирмадан ортиқ илмий тушунча ва атамаларнинг маъноси изоҳлаб берилган. Мазкур луғат ўзбек тилида жаҳон адабиёти ва адабиётшунослигига алоқадор терминларни тўғри қўллаш, уларнинг барқарорлигини таъминлаш учун хизмат қилади.