Qurbanov Abdiraxim Axmedovichning

doktorlik dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

    I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «O‘zbekistonning har xil tipli bazal`tlarini qayta ishlashning ratsional texnologiyasini ishlab chiqish», 04.00.14 – Foydali qazilmalarni boyitish (texnika fanlari).

Talabgorning ilmiy va ilmiy-pedagogik faoliyat olib borishga layoqati bo‘yicha test sinovidan o‘tgani haqida ma’lumot: /texnika fanlari nomzodi/.

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: 30.09.2014/B2014.5T291.

Ilmiy maslahatchi:Abduraxmonov Soyib, texnika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Navoiy davlat konchilik instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Navoiy davlat konchilik instituti, Toshkent davlat texnika universiteti, Mineral resurslar ilmiy-tadqiqot instituti, Seysmologiya instituti, O‘zbekiston neft` va gaz konlari geologiyasi hamda qidiruvi instituti, Geologiya va geofizika instituti, 16.07.2013.GM/T.10.01.

Rasmiy oppenentlar: Tusupbekov Nesipbay Kuandekovich, texnika fanlari doktori, professor; Xodjaev Omonullo Fayzulloevich, kimyo fanlari doktori, professor; Iskandarova Mastura Iskandarovna, texnika fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot nomi: Toshkent davlat texnika universiteti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

    II. Tadqiqotning maqsadi bazal`tlarni kimyoviy, fizik-mexanikaviy xossalari va kimyoviy-mineralogik tarkibini aniqlash va har xil tipli bazal`tlarni qayta ishlashning ratsional texnologiyasini ishlab chiqishdan iborat.

    III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

«G‘ovosoy» koni bazal`tlarida olivin–(Mg,Fe)<sub>2</sub>SiO<sub>4</sub>, (T<sub>pl</sub>=1250<sup>0</sup>C) va piroksen– R<sub>2</sub>[Si<sub>2</sub>O<sub>6</sub>],(T<sub>pl</sub>=1450<sup>0</sup>C) ko‘proq uchrashi va «Osmonsoy», «Aydarko‘l» konlari bazal`tlarida esa plagioklazaning al`bit - Na[AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>], (T<sub>pl</sub>=1250<sup>0</sup>C) va anortit – Sa[Al<sub>2</sub>Si<sub>2</sub>O<sub>8</sub>], (T<sub>pl</sub>=1550<sup>0</sup>C) ko‘rinishlari borligi birinchi bor isbotlangan va kremniy, magniy, titan oksidlari yig‘indisi «G‘ovosoy», «Osmonsoy» hamda «Aydarko‘l» bazal`tlarida 52,4; 52,6; 57,05% tashkil qilib, ular bazal`tlarni suyuqlanish harorati: 1250 ⁰S, 1450⁰S va 1550⁰Sni tashkil qilishi aniqlangan;

bazal`t tog‘ jinslarida SiO₂ – 50% dan yuqori, TiO₂ – 2,5 va MgO – 10% gacha o‘sishi suyuqlanish haroratini ko‘tarilishiga va SaO, MnO₂ va P₂O₅  larning oshishi esa suyuqlanish haroratini 1500⁰S dan 1200⁰S gacha kamayishi hamda quyish xossalarining yomonlashuviga olib kelishi isbotlangan;

bazal`tlarda TiO<sub>2</sub>, Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub> va Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub> larning komponentlarni miqdorini oshishi elektr o‘tkazuvchanlikni o‘sishiga hamda FeO va Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub> larning 6% dan yuqoriga o‘zgarishi esa bazal`tlarning strukturasiga, olovbardoshliliga va kislota bardoshliligiga ta’sir etishi aniqlangan;

tayyor bazal`t mahsulotining sifatini o‘zgarishi shlamlarning  kimyoviy tarkibiga bog‘liqligi isbotlangan va bazal`tlarni  shlamlardan tozalash texnologiyasi ishlab chiqilgan;

bazal`tlarni kimyoviy tarkibiga qarab kriteriyali baholash ishlab chiqilgan va bazal`t tog‘ jinslarini «maydalash, g‘alvirlash va yuvish, yanchish, kuydirish va magnitli saralash, tiplarga ajratish va sifatli tayyor mahsulotni hosil qilish»ga asoslangan tizim yaratilgan;

issiqlik saqlovchi materiallar, fil`trlar, har xil potensialdagi elektrotexnik izolyatorlar va kislotobardosh plitkalar ishlab chiqarish texnologiyalari yaratilgan;           

birinchi marta bazal`t fil`trlarining mexanik mustahkamligi, gigroskopik holati, bo‘rtishi, g‘ovoklanishi, mexanik egilish salqiligi, issiqlikka bardoshliligi, cho‘zilish koeffisienti, suyuq muhitga qarshiligi fi`trning ish sifatiga ta’sir qilishi isbotlangan.

    IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Sifatli issiqlikni saqlovchi izolyasiyalovchi bazal`tli material Navoiy issiqlik elektr stansiyasining 0,9 m diametrli magistral quvurlarini o‘rashda joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi «O‘zbekenergo» aksiyadorlik jamiyatining 2016 yil 11 maydagi DI-01-21/1930-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarni amaliyotga joriy qilish sifatli materialni xizmat muddatini 5 yilga oshirib, quvurlarda korroziya hosil bo‘lishini 45-50 %ga kamaytirish imkonini bergan.