Saparov Kalandar Abdullaevichning
doktorlik dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «O‘zbekiston qushlari va sut emizuvchilarining filyariatlari faunasi, tarqalishi va ekologiyasi», 03.00.06–Zoologiya (biologiya fanlari).
Talabgorning ilmiy va ilmiy-pedagogik faoliyat olib borishga layoqati bo‘yicha test sinovidan o‘tgani haqida ma’lumot: /biologiya fanlari nomzodi/.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: 30.09.2014/B2014.5.B98.
Ilmiy maslahatchi: Azimov Djalaliddin Azimovich, biologiya fanlari doktori, professor, O‘zbekiston Respublikasi FA akademigi.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat pedagogika universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘simlik va hayvonot olami genofondi instituti, O‘zbekiston Milliy universiteti, Genetika va o‘simliklar eksperimental biologiyasi instituti, 16.07.2013.V.15.01.
Rasmiy oppenentlar: Pazilov Abduvait, biologiya fanlari doktori; Axmedov Madaminbek Xatamovich, biologiya fanlari doktori, professor; Xurramov Shukur Xurramovich, biologiya fanlari doktori, professor.
Etakchi tashkilot nomi: Qoraqalpoq davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi qushlar va sut emizuvchilar parazitlari – Filariata kenja turkumiga mansub nematodalar faunasi, keng tarqalgan turlarning biologiyasi va hayot sikllarini aniqlash, filyariatlar sistematikasini va qishloq xo‘jalik hayvonlari filyariatozlarini profilaktika qilish metodlarini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
qushlar va sut emizuvchilarning turli ekologik guruhlarida filyariatlarning tur xilma-xilligi baholanib, qushlarda filyariatlarning 53 ta va sut emizuvchilarda 23 ta turi aniqlangan;
76 ta tur filyariatlardan 46 tasi O‘zbekiston uchun va Paronchocerca bumpae turi Palearktika uchun, birinchi marta qayd qilingan;
filyariatlar dominant turlarining (Aprocta cylindrica, Diplotriaena isabellina, Ornithofilaria falisensis, Onchocerca lienalis, Stephanofilaria stilesi va S. Assamensis) hayot sikllari tajriba sharoitda isbotlangan;
ilk bor Setaria equina va Setaria labiatopapillosa turlarning differensiatsiya qilish uchun 5.8S+ITS-2+28S sekvenslarining nukleotid ketma-ketligi aniqlangan;
filyariatlarning xo‘jayinlar - umurtqalilar sinfiga guruhli spesifikligini hisobga olgan holda ularning morfologiyasi, biologiyasi va ekologiyasini qiyosiy tahlil qilish natijalariga asoslanib, filyariatlarning tur usti taksonomik kategoriyalari sistemasiga o‘zgartirishlar kiritilgan;
Splendidofilariidae, Diplotriaenidae va Oswaldofilariidae oilalari hajmi va chegaralariga tuzatishlar kiritilgan va ulardan amfibiya va reptiliyalarda parazitlik qiluvchi filyariatlar ajratilgan;
ajratilgan tur vakillari yangi Icosiellidae va Oswaldofilariidae oilalar tarkibiga kiritilgan va ular Oswaldofilarioidea superfam.nov. katta oilasiga birlashtirilgan;
qishloq xo‘jaligi hayvonlari filyariatozlarini profilaktika qilish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
«O‘zbekiston hayvonlari filyariatozlarining profilaktikasi» amaliy tavsiyanomasi fermer va chorvachilik xo‘jaliklarining veterinariya amaliyotiga joriy qilingan (Veterinariya davlat bosh boshqarmasining 2015 yil 3 iyuldagi 63-son bayonnomasi). Qishloq xo‘jalik hayvonlarining-parafilyarioz, onxotserkoz, setarioz, stefanofilyarioz va dipetalonemoz kabi parazitar kasalliklariga qarshi ivermektin preparati Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Jizzax viloyati fermer va shirkat xo‘jaliklariga 2013-2015 yillarda joriy qilingan (Qishloq va suv ho‘jaligi vazirligining 2015 yil 8 oktyabrdagi 01/12-196-son ma’lumotnomasi). Filyariatoz kasalliklari 85-100%gacha bartaraf etilib, chorvachilik ho‘jaliklarida hayvonlarning go‘sht va sut mahsuldorligini oshirishga erishilgan.
