Sayt test rejimida ishlamoqda

Миртаджиева Карамат Тахировнанинг

докторлик диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

 

    I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри:«Дисксимон галактикаларда асосий таркибий тузилмалар шаклланишининг ночизиқли назарияси», 01.03.01 - астрономия (физика-математика фанлари).

Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: физика-математика фанлари номзоди.

Диссертация мавзуси  рўйхатга олинган рақам: 31.03.2016/B2016.1.FM143.

Диссертация бажарилган муассасалар номи: Астрономия институти, Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти ва Ўзбекистон Миллий университети хузурудаги 16.07.2013.FM.11.01 рақамли илмий кенгаш.

Илмий маслаҳатчи: Нуритдинов Салахутдин Насритдинович, физика-математика фанлари доктори, профессор.

Расмий оппонентлар: Чернин Артур Давидович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Коршунова Наталья Александровна, физика-математика фанлари доктори, профессор; Расулова Мухаё Юнусовна, физика-математика фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: В.Г. Фесенков номидаги Астрофизика институти, Қозоғистон Республикаси

Диссертация йўналиши: назарий  аҳамиятга молик.

   II. Тадқиқотнинг мақсади: Дисксимон ўзгравитацияланувчи тизимлар ночизиқли ностационар моделларини тузиш ва спирал галактикалардаги алоҳида таркибий тузилмаларнинг шаклланиш назариясини яратишдан иборат.

   III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

дисксимон галактикаларда ҳалқа, лопсайдал ва эгриланиш ҳолатлари юзага келишининг  ночизиқли ностационар назарияси яратилган;

илк бор тезликларнинг анизотроп диаграммасига эга бўлган ДЎТнинг умумлашган ва учта таркибий ночизиқли ностационар фазавий моделлари тузилган ва уларнинг асосий физик характеристикалари топилган;

физик ҳалқасимон галактикаларнинг ушбу тузилмаларнинг кўринма белгиларига нисбатан 9 та гуруҳдан иборат классификацияси ишлаб чиқилган. Дисксимон тизимларда икки ҳалқали тузилма шаклланишига мос ночизиқли ностационар моделлар физик параметрларининг бошланғич қийматлари орасидаги критик боғланишлар илк бор топилган;

биринчи марта анизотроп диск умумлашган ностационар модели фонида ўрганилаётган асосий таркибий тузилмалар шаклланишининг механизмлари ва мезонлари аниқланган. Масалан, агар анизотроп моделнинг бошланғич тўлиқ кинетик энергияси бошланғич потенциал энергиянинг кўпи билан 30,6 фоизини ташкил этса, лопсайдлик феноменига олиб келадиган радиал ҳаракатлар беқарорлиги содир бўлиши кўрсатилган;

илк бор ночизиқли пульсацияланувчи дискда эгриланиш, лопсайдал ва ҳалқа тузилмалари юзага келишининг характерли вақтлари ва моделлар ностационарлик даражасининг критик қийматлари топилган. Эгриланиш ҳолатида, ностационар анизотроп модель фонида аввал асимметрик эгриланиши намоён бўлиши, сўнг гумбазсимон эгриланиш шаклланиши, бироқ, айланиш параметри қийматининг ортиши билан гумбазли беқарорлик нисбатан муҳим роль ўйнаши аниқланган;

диск айланиш параметрининг кичик ва ўртача меъёр қийматларида изотроп ва анизотроп ночизиқли ностационар ўзгравитацияланувчи дисксимон моделлар тебранишларининг вертикал модалари горизонтал модаларига нисбатан устунлик қилиши, айланишнинг максимал қийматларида эса аксинча ҳолат кузатилиши илк бор кўрсатилган;

илк бор изотроп моделга нисбатан анизотроп модель ўрганилган горизонтал модаларига нисбатан барқарор, вертикал модалар учун эса аксинча, изотроп модель барқарордир. Айланиш параметрининг Ω=0,5 қийматида (0;4), (1;3), (4;5) ва (5;6) модаларига нисбатан изотроп ва анизотроп моделлар ўзларини бир хил тутиши аниқланган.

   IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: ночизиқли ностационар диск моделлари параметрлари учун беқарорлик ва барқарорликнинг тор соҳаларини ва резонанс нуқталари учун айланиш параметрининг критик қийматларини аниқлаш натижалари ҳамда тебраниш модалари беқарорликлари инкрементларини топиш усуллари ночизиқли ностационар сферик конфигурация кўринишидаги бошқа ўзгравитацияланувчи тизим моделлари учун тебраниш модаларининг тадқиқоти масалаларида Фундаментал тадқиқотларнинг давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги № ФМ-2-336 «Сферик системалар эволюцияси бошланғич босқичининг баъзи муаммолари»(ЎзМУ, 2004–2005) грантининг бажарилишида қўлланилган. Диссертацияда олинган илмий натижаларнинг қўлланиши орқали беқарорликнинг аналогик тор соҳалари ва система геометрияси роли ҳамда сферик ўзгравитацияланувчи тизимларда кузатилаётган айрим тузилмалар шаклланишининг реал механизмлари аниқланган. (Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш қўмитасининг 2016 йил 16 февралдаги ФТК-02-13/103-сонли хати).

Yangiliklarga obuna bo‘lish