Sayt test rejimida ishlamoqda

Ортиков Илхомжон Собировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «2Н, -оксо, -тиоксо-5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онларнинг кимёвий ўзгаришлари», 02.00.03–Органик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/K34.
Илмий раҳбар: Элмурадов Бурхон Жўраевич, кимё фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўсимлик моддалари кимёси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.К.01.03.
Расмий оппонентлар: Махсумов Абдулхамид Гафурович, кимё фанлари доктори, профессор; Холиқов Турсунали Суюнович, кимё фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент фармацевтика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 2Н-, -алкил-, -оксо-, -тиоксо-5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онларни янги ҳосилаларининг синтез усулларини ишлаб чиқиш ҳамда уларни физик-кимёвий ва биологик хоссаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор 2Н-, алкил-, алкилтио-, -оксо, -тиоксо-5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онларнинг электрофил ва нуклеофил реагентлар билан реакциялари амалга оширилган ҳамда жараёнларнинг боришига таъсир этувчи асосий омиллар аниқланган;
2Н-, алмашган-5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онларни оддий ва ФАК шароитларида алкиллаш (пропаргиллаш) реакциялари олиб борилган ва селектив моно- ёки диалкил-ҳосилалар ҳосил бўлиши аниқланган;
2Н-, алмашинган-5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онлар нитро-ловчи аралашма билан реакцияларида 1N ва 3N да Н атоми бўлиши прототроп таутомерия туфайли ипсо-нитролаш содир бўлишига, алкил гуруҳлари бўлиши эса 5-метил гуруҳларининг карбон кислоталаргача оксидланишига олиб келиши аниқланган;
дастлабки тиенопиримидин-4-онларнинг карбонил гуруҳлари фосфороксихлорид таъсирида осон нуклеофил алмашиниш реакциясига киришиб молекуласида хлор атоми тутган реакцион фаол ҳосилаларга олиб келиши ва уларнинг турли нуклеофил реагентлар билан борадиган реакцияларига таъсир этувчи омиллар аниқланган;
илк бор гидразин (бинуклеофил) фрагменти сақлаган 2Н-4-гидразинил-5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидиннинг (ди)карбонил бирикмалар билан реакциялари Е-изомер шаклдаги гидразонлар ёки гетероциклизация маҳсулотлари ҳосил бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
2Н-, алмашган-5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онлар ва уларни ҳосилаларининг самарали синтез усуллари ва модификациялари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онларни нитролаш реакциялари ВА-ФА-Ф-11-110 рақамли «Ацетиламинобензимидазол асосида юқори самарали антигельминт препарат олиш технологиясини ишлаб чиқиш» мавзусидаги лойиҳада бензимидазол ҳосилаларига нитро гуруҳ киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 3 июндаги 4/1255-1617-сон маълумотномаси). Натижада нитрогуруҳ сақлаган потенциал биологик фаол бирикмалар олишнинг самарали усулларини яратиш имконини берган;
2Н-, алмашган-5,6-диметил-ТПларни ипсо-нитролаш/оксидлаш маҳсулотлари синтези ва модификациясидан ФА-Ф7-Т207 рақамли «Биологик фаол гетероциклик бирикмалар молекуласида асимметрик марказ ҳосил қилишнинг назарий муаммолари» мавзусидаги фундаментал лойиҳада янги
С-С боғлари тутган ТП ҳосилаларини синтез қилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 18 декабрдаги ФТА 02-11/1322-сон маълумотномаси). Натижада гетероциклик бирикмалар молекуласида асимметрик марказ ҳосил қилиш имконини берган;
5,6-диметилтиено[2,3-d]пиримидин-4-онларни ипсо-нитролаш/оксидланиш реакцияларидан 2013FFGB0002 рақамли лойиҳада тиено[2,3-d]пиримидин-4-онларни янги ҳосилаларини синтез қилишда фойдаланилган (Синцзьян физика ва кимё техника институтининг (Хитой) маълумотномаси). Натижада нитролаш усулларини яратиш ва муҳим функционал гуруҳлар (нитро, амино) сақлаган билдинг-блоклар олиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish