Арипджанов Отабек Юсупджановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кушон Бақтрияси суяктарошлик санъати», 17.00.08 – Санъат назарияси ва тарихи (санъатшунослик фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4.PhD/San64.
Илмий раҳбар: Ртвеладзе Эдвард Васильевич, тарих фанлари доктори, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси академиги.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Санъатшунослик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Санъатшунослик институти  ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.27.06.2017.San.51.01.
Расмий оппонентлар: Лунева Валентина Витальевна, санъатшунослик фанлари доктори; Алиева Зафара Жумабаевна, санъатшунослик фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот номи: Ўзбекистон миллий университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Бақтриянинг Кушонлар даври суяктарошлик санъатининг технологик жараёнлари, услублари ҳамда суяк ўймакорлиги мактабининг ўзига хос хусусиятлари ва асосий жиҳатларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
археологик қазишмалар асосида топилган моддий ашёлар негизида Бақтрия суяк ўймакорлиги буюмларига (тақинчоқлар, соч тўғноғичлари, тароқлар, тўқалар, урчуқлар, ҳайкалчалар) оид шакл ва турлар типологияси далилланган;
Кушон Бақтрияси суяктарошлигининг семантик ва бадиий зооморф, антропоморф, ўсимликсимон ва геометрик нақшлар хусусиятлари ҳинд, юнон-рум ҳамда кўчманчилар маданиятининг ўзаро таъсири асосида шакллангани аниқланган;
антик давр Бақтрия суяктарошлигига оид буюмларга ишлов бериш изчиллиги ва моддий-маиший ашёларни ясаш технологияси тикланган;
Кушон Бақтрияси суяк ўймакорлигининг ўзига хос локал кўриниши (органик хомашё базаси, техник-технологик, ясаш ва ишлов бериш усуллари, буюмлар турлари, декоратив безаклари ва семантик хусусиятлари) археологик топилмалар асосида далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Бақтриянинг кушон даври суяктарошлик санъатининг шаклланиши ва ривожланишига оид ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Бақтрия суяктарошлик санъати мактабининг бошқа тарихий-маданий ҳудудлар билан интеграцион алоқалари ва услублар негизидаги ўзаро таъсирланувининг мавжудлигига қарамай эклектик чегараланиш асносида мустақил ривожланиб боргани, турли кундалик ашёлар, декоратив безаклар таҳлили, нақшлар тасвиридаги рамзийлик семантикаси асосида ҳинд, юнон-рум ва кўчманчилар маданияти билан узвий алоқалари, этномаданий, услубий ҳамда бадиий хусусиятлари асосланган илмий хулосалардан Ўзбекистон тарихи давлат музейининг «Ўзбекистон ҳудудида давлатчиликнинг шаклланиши ва ривожланиши. Эрамиздан аввалги I аср – эрамизнинг IV асри» экспозициясининг «Антик давр тарихи» бўлимини такомиллаштиришда, 2018 йилда чоп этилган «Ўзбекистон маданияти ёдгорликлари хазинаси» каталогини тайёрлашда ҳамда «Ўзбекистон Буюк Ипак йўли чорраҳаларида» номли кўргазмани ташкил этишда кенг фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2017 йил 7 декабрдаги 3/1255-2583-сонли далолатномаси). Натижада илмий маълумотлар асосида суяктарошлик буюмлари турларга ажратилиб, улардан ашёларни фотофиксациялаш, атрибуциялаш ва музейлаштиришда кенг фойдаланилди;
Бақтрия суяк ўймакорлигига оид буюмларнинг функционал вазифалари, уларнинг шакл ва турлари таснифи, аҳоли маиший ҳаёт тарзидаги ўзгаришлар ривожи билан боғлиқ ҳолда такомиллашгани, суяктарошлик буюмларини ясашда пичоқ, кескич, арра, искана, токарлик дастгоҳидан фойдаланилгани асосланган илмий хулосалардан эллинизм даврининг энг йирик археологик ёдгорликларидан бири бўлган Тахтисангин шаҳар харобаларидан (Жанубий Тожикистон) топилган суяктарошлик санъати буюмларининг хомашё базасини аниқлаш, ўймакорлик технологияларини ўрганиш, уларнинг вазифалари, қўлланилишига кўра тснифлашда ҳамда декоратив безакларни таҳлил этишда фойдаланилган (Германия Археология институти Евросиё бўлими далолатномаси, 18 август 2019 йил, Германия, Берлин). Ушбу натижалар Марказий Осиё антик даврдаги фил ва бошқа ҳайвонлар суякларидан ясалган топилмаларга оид аниқ илмий-амалий фактларни тизимли ўрганишда хизмат қилган.