Sharipova Dilafruz Toufukovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «O‘zbekistonning quruq-issiq iqlimi sharoitlarida binolar issiqlik himoyasining samaradorligini oshirish maqsadida to‘suvchi konstruksiyalari issiqlik rejimini hisoblash uslublarini takomillashtirish», 05.09.01–Qurilish konstruksiyalari, bino va inshootlar (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.2.PhD/T826.
Ilmiy rahbar: Shhipacheva Elena Vladimirovna, texnika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent temir yo‘l muhandislari instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent arxitektura-qurilish instituti, Toshkent temir yo‘l muhandislari instituti, Samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti va Namangan muhandislik-qurilish instituti, DSc 27.06.2017. T.11.01.
Rasmiy opponentlar: Ashrabov Anvar Abbosovich, texnika fanlari doktori, professor; Abbasov Yorkin Sadikovich, texnika fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: tashqi havo haroratining o‘zgarishi va quyosh nurlanishi intensivligi ta’sirini e’tiborga olgan holda bino to‘suvchi konstruksiyalarning issiqlik rejimini hisoblash usulini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
erkin orientirlangan yuzaga tushuvchi, koordinatlar va vaqtning funksiyasi sifatida yoz davrida issiqlik kelishini hisobga olgan holda quyosh radiatsiyasining hisoblash modeli ishlab chiqilgan;
qayta tiklanadigan energiya manbalar uchun eng qulay hududlarni aniqlash imkonini beradigan – qo‘shimcha ta’minlanganlik koeffisientli, hududlar iqlimi energiya salohiyatini tavsiflovchi parametr ishlab chiqilgan;
O‘zbekistonning issiq iqlim sharoitlarida yuqori aniqlikni ta’minlaydigan va haqiqiy chiziqli bo‘lmagan issiqlik uzatish jarayonlarini inobatga olgan holda binolarning to‘suvchi konstruksiyalarida issiqlik uzatish jarayonlarini ifodalaydigan matematik model ishlab chiqilgan;
quyosh radiatsiyasining intensivligi va tashqi havoning haroratidagi tebranishlar ta’sirini hisobga oladigan issiqlik uzatish jarayonlarining nostatsionar modellarining analitik bog‘liqliklari birlashtirilgan tomning issiqlik rejimini tavsiflovchi tenglamalar tizimini hisobga olgan holda aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekistonning quruq-issiq iqlimi sharoitlarida binolar issiqlik himoyasining samaradorligini oshirish maqsadida to‘suvchi konstruksiyalarining issiqlik rejimini hisoblash usullarini takomillashtirish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
yoz davrida issiqlik kelishini hisobga olgan holda quyosh radiatsiyasini hisoblash modeli «O‘zbekiston temir yo‘llari» AJ tasarrufidagi «Toshtemiryo‘lloyiha» MChJ ob’ektida, jumladan Toshkent shahridagi 7 qavatli turarjoy binosini loyihalashda joriy qilingan («O‘zbekiston temir yo‘llari» AJning 2018 yil 31 oktyabrdagi NG/6128-18-son ma’lumotnomasi). Natijada fuqaro binolari to‘suvchi konstruksiyalarining issiqlikdan himoya qilish optimal tizimini tanlash vaqtini 40%ga va energiya sarfini 10–12%ga kamaytirish imkonini bergan;
hududlar iqlimi energiya salohiyatini tavsiflovchi parametr “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ tizimi tasarrufidagi Yangier stansiyasida oshxona qurilishini loyihalashda joriy etilgan (“O‘zbekiston temir yo‘llari” AJning 2018 yil 31 oktyabrdagi NG/6128-18-son ma’lumotnomasi). Natijada iqlimlashtirish tizimi sarflarini 15%ga qisqartirishga erishilgan;
O‘zbekistonning issiq iqlim sharoitlarida yuqori aniqlikni ta’minlaydigan va haqiqiy chiziqli bo‘lmagan issiqlik uzatish jarayonlarini inobatga olgan holda binolarning to‘suvchi konstruksiyalarida issiqlik uzatish jarayonlarini ifodalaydigan matematik model O‘zbekiston Respublikasi Qurilish vazirligi tasarrufidagi «ToshuyjoyLITI» AJda Suzukota kompleksidagi etti qavatli turarjoy binolarini loyihalashda joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Qurilish vazirligining 2018 yil 30 noyabrdagi 5310/2-13-01-003-son ma’lumotnomasi). Natijada fuqaro binolari to‘suvchi konstruksiyalarining issiqlikdan himoya qilish ko‘rsatkichlarini 10–12%ga qisqartirish imkonini bergan.
