Кузметов Абдулахмет Раймбердиевичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистон сув омборлари зоопланктон организмларининг фаунаси, экологияси ва амалий аҳамияти», 03.00.16–Гидробиология (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.DSc/В15.

Илмий маслаҳатчи: Мирабдуллаев Искандар Мирбатирович, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Зоология институти ва Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.52.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.

Расмий оппонентлар: Боймурадов Хусниддин Тошболтаевич, биология фанлари доктори, профессор; Дадаев Сайдулла, биология фанлари доктори, профессор;Эшова Холиса Саидовна, биология фанлари доктори.

Етакчи ташкилот номи: Қорақалпоқ давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон сув омборлари зоопланктон организмлари фаунасини асослаш ва улар маҳсулдорлигини ошириш чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Ўзбекистондаги 21 сув омборлари зоопланктон организмларининг (Rotifera, Cladocera, Copepoda) 89 турдан иборат замонавий тур таркиби аниқланган;

илк бор Марказий Осиё фаунаси учун гарпактицид Cletocamptus cf. deitersi (Richard, 1897) тури аниқланган;

сув омборлари зоопланктон организмлари турлар сонининг ва миқдорий ривожланишининг мавсумий хусусиятлари очиб берилган;

Марказий Осиё сув ҳавзалари бўйлаб планктон организмларининг токсономик ўзгариши аниқланган ва уларнинг шаклланиши асосланган;

21 та сув омборининг биотик ва абиотик шароитларига боғлиқ равишда улар учун мос балиқ турларини интродукциялаш усуллари аниқланган;

зоопланктон гурухларининг доимий, эрта баҳорда ва йилнинг илиқ мавсумларида учрайдиган турлари аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ўзбекистон сув омборлари зоопланктон организмларининг фаунаси, экологияси ва амалий аҳамияти бўйича олинган натижалар асосида:

сув омборлари зоопланктон организмларидан балиқларнинг табиий озуқаси сифатида фойдаланиш бўйича тавсиялар Тўдакўл, Шўркўл ва Каттақўрғон сув омборларида амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси «Ўзбекбалиқсаноат» уюшмасининг 2018 йил 3 майдаги 07/618-сон маълумотномаси). Натижада сув омборларида учровчи овланадиган - карп, оқ ва чипор дўнгпешона, оқ амур, храмуля, оқ сла, мўйловдор балиқ, лаққа турларини табиий озиқа баъзасини кўпайтириш орқали балиқлар маҳсулдорлигини 4–15% ошириш имконини берган;

21 та сув омборларининг биотик ва абиотик шароитларига мос тарзда балиқ турларини мослаштириш йўллари Охангарон, Оқдарё, Андижон ва Каркидон сув омборларида амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси «Ўзбекбалиқсаноат» уюшмасининг 2018 йил 3 майдаги 07/618-сон маълумотномаси). Натижада сув ҳавзаларида гулмойи ва Амударё маҳаллий гулмойисини интродукция қилиш имконини берган;

балиқчилик хўжаликларида зоопланктон организмларни ялпи кўпайтириш асосида балиқ чавоқларининг яшовчанлиги ва маҳсулдорлигини ошириш усуллари «Фарғонабалиқсаноат», «Наманганбалиқсаноат» МЧЖ тасарруфидаги балиқчилик ҳўжаликларига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси «Ўзбекбалиқсаноат» уюшмасининг 2018 йил 3 майдаги 07/618-сон маълумотномаси). Натижада балиқчилик ҳўжаликларида етиштириладиган балиқ чавоқлари вазнини 17%, яшовчанлигини 10% ошириш имконини берган;

сапроблик индексининг ошишига сезгир зоопланктон организмларнинг тур ва миқдор жиҳатдан мавсумий ўзгарувчанлиги бўйича амалий тавсиялар Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг Фарғона, Андижон, Наманган вилоятлари бўлимларига сув омборлари зоопланктон организмлари биохилма-хиллигини сақлаб қолиш амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2019 йил 29 январдаги 03-01/7-456-сон маълумотномаси). Натижада эвтрофикацияга учраган сув омборларида биомассаси камайиб кетаётган 8 тур планктон организмларини сақлаб қолиш ва кўпайтириш чора-тадбирлари самарадорлигини ошириш имконини берган.