Расулова Дурдона Бахроновнанинг

фалсафа доктори (PhD)диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «XVII–XX аср бошидаги француззабон тадқиқотларда Ўзбекистон тарихи масалалари», 07.00.08–Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари (тарих фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2017.2.PhD/Tar133.

Илмий раҳбар: Зияева Доно Ҳамидовна, тарих фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Тарих институти, DSc.06.01.2018.Tar.56.01.

Расмий оппонентлар: Бабаджанов Бахтиёр Мираимович, тарих фанлари доктори, профессор; Саидбобоев Зокир Абдукаримович, тарих фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик институти.

Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: ХVII–ХХ аср бошларига мансуб француззабон тадқиқотларда Ўзбекистон тарихи масалаларининг ўрганилишини  тарихшунослик нуқтаи назаридан тадқиқ этишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 

XVI–XX аср бошларида Франциядаги “Коллеж де Франс”, “Шарқ жонли тиллари мактаби”, “Осиё жамияти” каби илмий муассасалар фаолияти, тадқиқотлари ва илмий нашрларини ёритиб бериш орқали Марказий Осиё манбашунослиги йўналишига, хусусан, Шарқ манбаларининг таржимаси, тавсифи, матншунослиги ва каталоглаштирилишига асос солинганлиги ҳамда ушбу жараёнлар шарқшунослик мактабларида жорий этилиб, яратилган дарсликлар шарқшунослик таълимида кенг қўлланилганлиги очиб берилган;

Марказий Осиёдаги ўрта аср мутафаккирларининг Қуръон тафсири, ҳадисшунослик, араб тили грамматикасига бағишланган тадқиқотларининг Францияда  ўрганилиши ва француз тилига таржима қилиниши Европа халқларини ислом маданияти билан таништиришда муҳим роль ўйнаганлиги аниқланган;

Ибн Арабшоҳнинг “Ажойиб ал-мақдур фи тарихи Таймур”, Абдураззоқ Самарқандийнинг “Матлаъ ус-саъдайн мажмаъ ул-баҳрайн”, Шарофиддин Али Яздийнинг “Зафарнома” ҳамда “Темур тузуклари” каби асарларнинг француз тилига таржима қилиниши Ғарбда Амир Темур ва Темурийлар даврини ўрганишда муҳим ўрин тутганлиги, шунингдек хорижий тадқиқотлар учун манбавий асос бўлиб хизмат қилганлиги кўрсатиб берилган;

“Париж география жамияти”, “Париж этнология жамияти”,  “Париж антропология жамияти” ва бошқа илмий муассасалар фаолияти таҳлили асосида француззабон тадқиқотчилар томонидан минтақада олиб борилган илмий экспедициялар давомида Ўзбекистон табиати ва табиий ресурслари (геология, гидрография, география, минералогия), қишлоқ хўжалиги (ипакчилик, суғориш тизими),  ижтимоий фанлар (этнография, археология, антропология)га оид муҳим маълумотлар аниқланиб, илмий истеъмолга киритилганлиги ҳамда Марказий Осиё интеллектуал меросига муҳим ҳисса бўлиб қўшилганлиги очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

XVII–XX аср бошидаги француззабон тадқиқотларда Ўзбекистон тарихи масалалари мавзуси бўйича олинган илмий натижалар асосида:

Марказий Осиёдаги француз илмий экспедицияларига оид манбалар таҳлилига таяниб Самарқанд давлат музей-қўриқхонаси фондида сақланаётган XIX–XX аср бошларига оид француззабон асарларнинг рўйхати ва илмий тавсифини тузишда фойдаланилган, шунингдек хариталар ҳамда  этнографик ҳаётга оид иллюстрациялар асосида музейнинг “Ўзбекистонда хорижий сайёҳлар” бўлими экспозициялари бойитилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2018 йил 25 октябрдаги 01-11-09-7371-сон маълумотномаси). Музей-қўриқхона фаолияти учун тақдим этилган манбалар тавсифи ва рўйхати мутахассислар, илмий ходимлар учун француз тарихшунослиги бўйича илмий-амалий йўриқнома сифатида  хизмат қилган;

Марказий Осиё тарихи ва маданиятига доир француз тилида нашр этилган материаллар тадқиқига оид натижалардан Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонасининг умумий ва “Қўлёзмалар, нодир ва алоҳида қимматга эга нашрлар хизматлари” фондларида сақланаётган  минтақага оид француз тадқиқотларининг тизимлаштирилган каталоги ва илмий тавсифини  тузишда фойдаланилган (Ўзбекистон Матбуот ва ахборот агентлигининг 2018 йил 25 октябрдаги 11-3737-сон маълумотномаси). Мазкур манбалар рўйхати ва илмий тавсифи мутахассислар учун француз тарихшунослиги бўйича тадқиқотлар олиб боришда, шунингдек,  кутубхона ходимлари учун  манбалар кўргазмасини уюштиришда илмий-амалий жиҳатдан хизмат қилган;

Француз тадқиқотчиларининг ҳаёти ва фаолияти, библиографияси  ҳамда экспедицияларнинг табиий соҳалар тадқиқотларига оид натижаларидан Тарих институтида бажарилган ОТФ-1135 рақамли  “XIX–XX аср бошларида ўзбек халқининг интеллектуал-маданий мероси: анъаналар ва трансформация жараёнлари”  мавзусидаги фундаментал лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 24 октябрдаги 3/1255-2813-сон маълумотномаси). Ушбу илмий хулосаларнинг қўлланилиши XIX–XX аср бошларига мансуб француззабон тадқиқотларнинг библиографик кўрсаткичини тузишда, шунингдек, Ўзбекистон табиий соҳаларининг француз тарихшунослигидаги талқинини ёритишда асос сифатида хизмат қилган;

Француз тилидаги тадқиқотларда Туркистон табобати масалаларининг ёритилишига оид илмий натижаларидан ЎзР ФА Тарих институтида бажарилаётган ПЗ 20170921162 рақамли  “XIX аср охири – XX аср бошларида Туркистонда тиббиёт ва халқ табобати  (тарихий асарлар, архив ҳужжатлари ва даврий матбуот материаллари асосида)” мавзусидаги амалий лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 24 октябрдаги 3/1255-2813-сон маълумотномаси). Келтирилган маълумотлар Туркистон табобати тарихининг хорижий тарихшунослик материаллари асосида янада бойитилишига хизмат қилган.