Қурбонов Зайниддин Олтиновичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Гипотактик қурилма шаклланишининг когнитив-прагматик  хусусиятлари (ҳозирги ўзбек тили мисолида)», 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Fil489.

Илмий раҳбар: Турниязов Неъмат Қаюмович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSс.27.06.2017.Fil.02.03.

Расмий оппонентлар: Маматов Абдуғофир Эшонқулович, филология фанлари доктори; Худойберганова Дурдона Сидиковна,  филология фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Ҳозирги ўзбек тилида гипотактик қурилмаларнинг когнитив-прагматик тилшунослик тамойиллари асосида деривацион хусусиятларини тадқиқ қилиш ҳамда унинг синтактик семантика йўналишидаги ўзига хос хусусиятларини асослаб беришдан иборат. 

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

гипотактик қурилмалар шаклланишининг деривацион жараён билан боғлиқ ҳолдаги когнитив-прагматик асослари ва гипотактик қурилма сатҳида рўй берувчи иерархик муносабат ҳамда қурилманинг микроматн мақоми асосланган;

деривацион жараёнда шаклланувчи синтактик парадигма ва уларга асосланувчи инвариант қурилманинг когнитив моҳияти очиб берилган;

микроматн шаклланишида синтактик семантика ҳодисасининг локутив, иллокутив ва перлокутив актлар қуршовидаги ҳолатлари далилланган;

микроматн ортида турувчи нутқий ситуация ва шу асосда шаклланувчи хусусий ҳамда умумий когнитив моделларнинг қолиплари аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Гипотактик қурилма шаклланишининг когнитив-прагматик  хусусиятлари бўйича олинган натижалар асосида:

паратактик, гипотактик, микроматн, когнитив модел, локутив, иллокутив, перлокутив, полипредикатив, устпредикатив, предикатив қурилма, операнд, оператор, дериват, дубльоператор, период, концепт, фрейм, микроконцепт, пропозиция, макропропозиция, локал, глобал, дискурс, каби тушунчаларни изоҳлашга оид хулосалар ва таҳлиллардан ОТ-Ф8-062 рақамли “Тил тараққиётининг деривацион қонуниятлари” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 7 январдаги 89-03-32-сон маълумотномаси). Илмий натижалар асосида ҳозирги ўзбек тилидаги гипотактик қурилмалар шаклланишининг когнитив-прагматик хусусиятлари ҳақидаги айрим муаммолар бартараф этилган;

гипотактик қурилмалар шаклланишининг когнитив-прагматик хусусиятларини белгилаш бўйича тўпланган материаллар, қўйилган муаммоларни тадқиқ этиш натижасида чиқарилган хулоса ва умумлаштирилган фикрлар ХТ-Ф2-004 рақамли “Ўзбек халқ педагогикаси ва фольклор анъаналари” мавзусидаги фундаментал лойиҳага татбиқ этилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 7 январдаги 89-03-32-сон маълумотномаси). Илмий натижалар гипотактик қурилма шаклланишининг когнитив прагматик хусусиятларига оид қарашларнинг бойишига хизмат қилган.