Sayt test rejimida ishlamoqda

Мусаева Феруза Торахановнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

 

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек тилида жинс тушунчасининг ифодаланиши», 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Fil16

Илмий раҳбар: Мадвалиев Абдуваҳоб Паттахович, филология фанлари номзоди, катта илмий ходим.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, DSc.29.11.2018.Fil.46.03.

Расмий оппонентлар: Усманова Шоира Рустамовна, филология фанлари доктори, профессор; Каримов Суюн Амирович, филология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: тилда жинс тушунчасининг ифодаланиши тарихини, ўзбек тилида биологик жинс тушунчасини ифодалашнинг лисоний усулларини аниқлаш, биологик жинс маъноси ифодаланган сўзларнинг лексик-семантик хусусиятларини очиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

дастлаб тилдаги барча сўзлар умумий жинс тушунчасини ифодалаганлиги, жинс тушунчасини ифодалаш тил тараққиёти натижасида юзага келганлиги аниқланган;

ўзбек тилида биологик жинс тушунчаси лексик-семантик, морфологик, синтактик, лексик-синтактик, лексик-морфологик, фонетик усуллар билан фарқланиши исботланган;

ўзбек лексик тизимидаги жинс тушунчасини ифодаловчи сўзларнинг мавзуий таснифи ишлаб чиқилган;

гетеронимларнинг семантик структурасида жинс маъноси бир хил мавқега эга эмаслиги, жинс тушунчасини ифодаловчи сўзлардаги маъно тараққиёти очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ўзбек тилида жинс тушунчасининг ифодаланишини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

“Мисқол пари”, “Гулнор пари”, “Равшан” каби достонлар тилида учрайдиганҳур, пари, ғул, Биби Сешанба, Биби Мушкулкушокаби аёл жинсини ифодаловчи мифонимлар, дев, Хизр, ғўччоқ каби эркак жинсини ифодаловчи лексемалар изоҳларидан Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институтида бажарилган Ф1-ФА. 2012-1-8 рақамли “Ўзбек халқ ижоди ёдгорликлари” 100 жилдлигини нашрга тайёрлаш ва уни текстологик ўрганиш масалалари” (2012–2016) фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил  14 мартдаги 3/1255-734-сон маълумотномаси). Натижада, достонлар учун ёзилган изоҳларининг илмийлиги таъминланган, лексикографик тавсифлари мукаммаллашган;

гетероним, гетероперсоним, гетеромифоним, гетерофитоним, гетерозооним каби терминларнинг ҳосил бўлиши ва уларнинг  изоҳи борасидаги хулосаларидан ФА–Ф1-Г041 рақамли «Ўзбек тили лексикаси ва терминологиясининг ривожланиш тамойиллари» (2012–2016) номли фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил  14 мартдаги 3/1255-734-сон маълумотномаси). Илмий натижалар асосида “Ўзбек тилининг изоҳли луғати” янги терминлар билан бойиган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish