Бердиев Хайриддин Абдуллоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Нурота воҳаси топонимларининг тарихий таҳлили (XIX асрнинг охири ва XX аср бошлари)», 07.00.08–Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2017.1.PhD/Tar69.
Илмий раҳбар: Исҳаков Мирсодиқ Мирсултанович, тарих фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти, DSc.06.01.2018.Tar.44.01.
Расмий оппонентлар: Эназаров Толиб Жуманазарович, филология фанлари доктори, профессор; Бўриев Омонулло, тарих фанларн номзоди, етакчи илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон топонимиясининг ажралмас қисми бўлган Нурота воҳаси топонимиясини манбашунослик нуқтаи назаридан ёритишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Нурота воҳаси топонимиясининг тарихий манба ва материал сифатида диахрон, синхрон аспектда келиб чиқиши, тараққиёти, мазмун-моҳияти ҳамда жой номларида халқнинг ўтмиши мужассамлашгани далилланган;
топонимларнинг муайян гуруҳи воҳадаги мулкий муносабатларни (Нурмат Аминқўраси, Саксончек, Бозорбой коризи), хўжалик турларини (Чўпонота, Тасмачи, Қўчқорчисой), географик манзил (Оқтепа, Қоратош, Дара, Дебаланд) экани тарихий манбалар асосида исботланган;
Нурота воҳаси топонимлари ландшафт (Оқтоғ, Қоратоғ, Оқтепа), воҳа фаунаси (Қўйтош, Чўчқалитов), флора (Боғдон, Жийдали, Арчали), ижтимоий-иқтисодий воқеликни (Тўлабосди, Ғўжмонўлган, Жизмон), этник муносабатларни (Митан, Товчиноқ, Туркмановул, Жалойир) акс этган жой номлари экани асосланган;
топонимларнинг аксарияти аҳолининг маънавий дунёсида рўй берган эътиқодий тасаввурларни (Нурота, Хўжа Муҳаммад Порсо зиёратгоҳи, Имом Ҳасан ва Имом Ҳусайн қабрлари, Фозилманд ота тоғи, Ғойибота, Қувкалла, Шоҳимардон) ифодалагани далилланган;
Коминтерн қишлоғи (ҳозирда – Сайид Эшон), Болшевик совхози (ҳозирда –Тиканли), Лабовой (ҳозирда – Пастки Чуя ёки Толлимоша), Симпозиум (ҳозирда – Қорақум) каби жой номлари советлар даврида қўлланилган, аммо халқ онги ва тафаккурига сингиб кетмаган топоним эканлиги аниқланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Нурота воҳаси топонимларини тарихий манба сифатида тадқиқ этиш асносида олинган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Нурота шаҳридаги Чилустун масжиди топоними бўйича қўлга киритилган натижалар асосида ҳозирги Чилустун масжидини замонавий меъморчилик андазалари ва миллий руҳ шаклида қайта қурилишида фойдаланилган (Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish Ilmiy ishlab chiqarish bosh boshqarmasi 2018 йил 21 июндаги 46-сон маълумотномаси). Натижада Чилустун масжидининг Нурота шаҳридаги қадимий маскан ва зиёратгоҳ манзили сифатида бу ерга ташриф буюрувчи сайёҳлар сонининг ортишига хизмат қилган;
Нурота воҳаси сув иншоотлари номларининг тавсифи билан боғлиқ натижалардан Ўзбекистон телевидениясининг “Дунё бўйлаб” телеканалида сувдан фойдаланиш бўйича туркум кўрсатувларни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокоманиясининг 2017 йил 27 декабрдаги 08-14-562-сон маълумотномаси). Натижада сувдан оқилона ва тежамли фойдаланиш бўйича қадимий анъана, азалий урф-одат ва қадриятлар ҳақидаги қарашларнинг халқимиз онгига сингдиришга ёрдам берган;
ҳозирги хариталарда акс этмаган Нурота воҳаси жой номларига оид маълумотлардан «Жой номлари – тарих кўзгуси» мавзусидаги туркум радио эшиттиришларни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокоманиясининг 2013 йил 24 декабрдаги 018-сон маълумотномаси). Натижада радио тингловчиларга топонимик материаллар бебаҳо тарихий мерос эканлиги, халқимизни ана шу маънавий бойликдан баҳраманд этиш, тарихимиз ва маданиятимизнинг номаълум саҳифаларини чуқур ўрганишда ёрдам берган.
