Абдирашева Азиза Салимовнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Замонавий турк тилидаги иқтисодий терминларнинг лингвокогнитив таҳлили», 10.00.05–Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/Fil241.

Илмий раҳбар: Омонов Кудратулла Шарипович, филология фанлари доктори, доцент.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, DSc.27.06.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Юлдашев Иброҳим Жўраевич, филология фанлари доктори, профессор; Алимухамедов Рихситилла Абдурашидович, филология фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади:ҳозирги турк тили иқтисодий терминлари тизимини тилнинг бир қисми ва алоҳида тушунчалар соҳаси сифатида комплекс таҳлил қилиш орқали унинг икки хил табиатини ёритиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

турк тилидаги иқтисодий терминлар тил лексик-семантик тизимининг бир қисми эканлиги асосланган ва бу билан уларнинг яхлитлигини таъминловчи ҳамда сўз ясовчи, ономасиологик, идеографик ва лингвокогнитив каби тизим яратувчи манбалари аниқланган;

турк тилидаги иқтисодий терминлар фреймли таҳлил усули ёрдамида тадқиқ этилиб, унинг «иқтисодий фаолият соҳаси», «товар айланмаси», «биржа», «банк тизими» каби фреймли структуралари асосланган;

иқтисодий реалияларнинг талқини билан боғлиқ туркча сўзлашувчиларнинг лисоний онгида мавжуд метофорик моделлар кўринишида намоён бўлувчи барқарор ассоциациялар аниқланган;

замонавий турк тилининиг иқтисодий термин тизимидаги метафоранинг икки – номинатив ва коммуникатив вазифаси таққосланган;

турк тилидаги иқтисодий терминлар семантикасининг туркча сўзлашувчиларнинг онгидаги лисоний, касбий ва ижтимоий омилларнинг таъсири далилланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Замонавий турк тилидаги иқтисодий терминларнинг лингвокогнитив таҳлил этиш бўйича олинган натижалар асосида:

турк тилидаги иқтисодий терминларнинг «иқтисодий фаолият соҳаси», «товар айланмаси», «биржа», «банк тизими» каби фреймли структуралар бўйича олинган натижалардан «Асака» акциядорлик тижорат банки фаолиятида фойдаланилган («Асака» акциядорлик тижорат банкининг 2018 йил 6 июндаги 23/2205- сон маълумотномаси). Натижада, терминологик корпуснинг лисоний ва нолисоний тавсифини ўз ичига олган иқтисодий терминлар тизимининг паспорти ишлаб чиқилди ва туркча-русча иқтсодий терминлар луғатини яратишга асос бўлиб хизмат қилган;

иқтисодий реалияларнинг талқини билан боғлиқ туркча сўзлашувчиларнинг лисоний онгида мавжуд метофорик моделлар кўринишида намоён бўлувчи барқарор ассоциациялар таҳлили бўйича олинган натижалар Туркия Республикасининг Тошкентдаги элчихонаси илмий фаолиятида фойдаланилган (Туркия Республикасининг Тошкентдаги элчихонасининг 2018 йил 11 июндаги маълумотномаси). Натижада тақдим этилган русча-туркча иқтисодий терминлар луғати ҳар иккала давлат мутахассислари учун иқтисодий мулоқот асоси бўлиб хизмат қилган;

 замонавий турк тилининиг иқтисодий термин тизимидаги метафоранинг икки – номинатив ва коммуникатив вазифасини таққослаш асосида олинган хулосалардан «Асака» акциядорлик тижорат банкининг халқаро алоқалар бўлими фаолиятида фойдаланилган («Асака» акциядорлик тижорат банкининг 2018 йил 6 июндаги 23/2205- сон маълумотномаси). Натижада иқтисодиёт соҳасидаги ўзбек-турк алоқалари ва ушбу йўналишнинг қон томири саналувчи безнес мулоқотлар учун асос бўлган.