Исмойилов Алишер Исройиловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Картошка тезпишар ва ўрта тезпишар навларининг жадаллашган бирламчи уруғчилик технологиясини такомиллаштириш», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Qх251.
Илмий раҳбар: Остонақулов Тоштемир Эшимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд ветеринария медицинаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Нариманов Абдужалил Абдусаматович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Қодирхўжаев Ориф Қодирхўжаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўсимликшунослик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Зарафшон водийси ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида картошка янги навларининг жадаллашган вируссиз бирламчи уруғчилик технологиясини такомиллаштириш, дастлабки ўсимликларни танлаш муддат ва усулларини белгилаш, уруғлик туганакларни экиш олди тайёрлаш, антивирусли препаратларда ишлаш ҳамда экиш усулларини мақбуллаштириш орқали юқори кўпайиш коэффициенти имкониятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Зарафшон водийси шароитида картошка тезпишар ва ўрта тезпишар навларининг эртаги ва икки ҳосилли экинлар асосида такомиллашган жадаллашган вируссиз бирламчи уруғчилиги технологияси асосланган;
визуал усулда + серологик таҳлил асосида, визуал + серологик таҳлил + уруғлик туганаклар экиш олди нишлатилиб, чиниқтирилиб ҳамда нишлатилиб ва антивирусли препаратлар билан ишланиб, танлаб олинган ўсимликлар ўсиши, вируслар билан зарарланиши ва ҳосилдорлиги бўйича баҳоланган;
турли антивирусли препаратларни қўллашнинг картошка тезпишар ва ўртатезпишар навлар туганаклари дала унувчанлиги, ўсимликнинг ўсиши, ҳосил шаклланиши, ҳосилдорлиги ва сифатига таъсири аниқланган;
картошка навлари уруғлик туганакларини экиш олди тайёрлаш ва антивирусли препаратлар билан ишлаш ҳамда экиш усулларининг ўсимлик ўсиши, ривожланиши, вируслар билан касалланиши, палак ва туганак ҳосили шаклланиши ҳамда умумий ҳосилдорликка, товар, уруғбоп туганаклар чиқими, кўпайиш коэффициентига таъсири аниқланган;
эртаги картошка навларининг бирламчи уруғчилигида турли агротехнологик тадбирларнинг элита ва турли репродукция уруғлик туганаклар ўсимлигининг шаклланиши, вируслар билан зарарланиши ва ҳосилдорликка таъсири белгиланган;
картошка навларининг вируссиз бирламчи уруғчилигини эртаги ва икки ҳосилли экинлар асосида жадаллашган тартибида элита етиштириш технологиясининг иқтисодий самарадорлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд вилоятининг қадимдан суғориладиган ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида картошка навлари вируссиз бирламчи уруғчилиги уруғлик туганакларини экишга тайёрлаш технологиясини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
фермер хўжаликлари учун «Эртаги картошка навларининг жадаллашган вируссиз бирламчи уруғчилик технологиясини такомиллаштиришга оид тавсиялар» ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 22 январдаги 02/029-39-сон маълумотномаси). Натижада ушбу тавсиянома сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида эртаги картошкадан юқори ва сифатли ҳосил олишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
картошка навлари уруғлик туганакларини экишга тайёрлаш технологиялари Самарқанд вилояти Тайлоқ тумани кўп тармоқли фермер хўжаликларида 25,6 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 22 январдаги 02/029-39-сон маълумотномаси). Натижада гектаридан 7,8-11,9 млн. сўмгача соф даромад олинган ва рентабеллик даражаси 29,6-44,4 фоизни ташкил этган;
«Қувонч-16/56м», «Баҳро-30», «Ҳамкор-1150» ва «Бардошли-3» картошка навларининг 33 минг дона клонлари, 92 тонна суперэлита, 466 тонна элита, 1500 тонна 1, 2-репродукцияли уруғлик туганаклари етиштирилган ва фермер хўжаликлари экин майдонларига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 22 январдаги 02/029-39-сон маълумотномаси). Натижада эртаги картошкадан гектаридан 28,6-32,3 тонна товар ҳосилдорликка эришиш имконияти яратилган.
